ROMA HUKUKU`NUN YANLIŞ ADI
Roma Hukuku hakikatte o iptidai Romalıların milli hukuku değil, eski Roma hakimiyetindeki Akdeniz milletlerinin hukuki teamüllerinden mürekkep ve bu itibarla karışık bir sistemdir. Çeşitli kaynaklarda ve mesela (Ch.Seignobos)un "Histoire de la civilisation anceinne" adındaki eserin 1905 Paris baskısının 378-390ıncı sayfalarındaki "Le droit romain" faslında açıklandığı gibi, milletlerarası sistemin yanında bir de gayet ilkel ve barbar bir "Milli Roma Hukuku" vardır. Miladdan dört buçuk yüzyıl önce meydana getirilen ve oniki tunç levha üzerine yazıldığı için "Oniki levha kanunu" adıyla anılan bu vahşi kanununu ne saçma sapan bir zulüm müeyyidesi olduğunu anlamak için, otuz günde borcunu vermeyen borçluyu alacaklıya esir eden ve hatta zincire vurup satmak hakkını bile veren ve bununla da kalmayarak çeşitli alacaklılar olduğu takdirde, borçlunun parça parça edilmesini emredecek kadar ileriye giden korkunç esaslarını hatırlamak yeterlidir. Fakat şimdi ki Avrupa kanunlarında çok önemli tesirleri bulunan ve yanlış olarak "Roma Hukuku=Droit Romain) denilen kanun, eski Roma`nın bu milli ve vahşi kanunu değildir. Roma`da birbirine paralel iki muhtelif kanun teşekkül etmiştir. Biri o canavar Romalılar mahsusu olan ve "Droit civil=Medeni Hukuk" adı verilen yüzkızartıcı kanun, biri de "Droit des gens=Milletler hukuku" denilen milletlerarası sistemdir.
Birbirleriyle hiç bir ilgisi olmayan bu iki hukuk sistemi eski Romalıların kurdukları iki muhtelif mahkemede teşekkül etmiştir.Bu mahkemelerden biri doğrudan doğruya Romalılara ve biri de yerlilerle yabancılar arasındaki ihtilaflara mahsustur. Barbar Romalılara ait milli mahkemede "Oniki levha kanunu" ile aynı mahiyetteki diğer vahşi ve ilkel kanunlar uygulanır, fakat muhyelit mahkemede özel bir kanun uygulanmayarak ilgili yabancıların kendi memleketlerindeki örf ve adetler esas alınırdı. Bu mahkemelerin "Preatör" denilen hakimleri yalnız bir yıl için seçilirler ve uygulayacakları hukuk esaslarını yılbaşında birer beyanname ile ilan ederlerdi.
Yabancılara mahsus mahkemede çeşitli Akdeniz milletlerinin adetleriyle ananelerine dayanarak her yıl yayınlanan "Praetor" beyannameleri yüzyıllar geçtikçe çok büyük bir kolleksiyon teşkil etmiş ve nihayet Miladın ikinci yüzyılından başlayarak bu kolleksiyon resmen kanun mahiyetini almıştır. Bugünkü Avrupa kanunları üzerinde çok önemli tesirleri bulunan (Roma hukuku) iptidai Roma`nın yukarıda sözünü ettiğimiz milli hukuku değil, işte bu milletlerarası teammüllerle ananelerden teşekkül eden muhtelif Akdeniz Hukuku sistemidir. Zaten gittikçe bu iki hukuk sisteminin birincisi, yani millisi ikincisine, yani yabancısına göre düzeltilmeye başlamış ve nihayet milli mahkeme muhtelit mahkemenin kanunlarını aynen uygulayarak milletlerarası Roma Hukuku, milli ve vahşi Roma Hukukunu ortadan kaldırmıştır.
Bu sonuca göre "Roma Hukuku" demek karışık bir hukuk sistemi demektir ve bu sistemin teşekkülünde başlıca amil Romalılar değil, Akdeniz Bölgesindeki Avrupa, Asya ve Afrika milletleridir. Herhalde bu hukuka "Roma hukuku" değil "Akdeniz hukuku" demek daha doğru olur.
İsmail Hami Danışment-Tarihi Hakikatler-Sayfa:129-130-131)
|
