ORTADOĞU SU SORUNU VE GÜVENLİĞİ (2)
Toplam yıllık su kapasitesi Fırat Nehri`nin 4,5`i ve 1,4 milyar m³ olan Ürdün(Şeria) Nehri havzası Ürdün, İsrail, Lübnan, Suriye ve Filistin arasında paylaşılmıştır.[13] Ürdün Nehriyle ilgi tartışmaların da en büyük nedeni Arap-İsrail çatışmasıdır. Bu çatışmanın bir nedeni de 1967 savaşı ve Ürdün Nehri su yatağının değiştirilmesi amacını güden İsrail işgalidir. Günümüze kadar da bu durum Ürdün Nehri`nin geçtiği ülkeler arasında kapsamlı bölgesel anlaşmaların yapılmasına engel olmuştur. Filistin ve İsrail temsilcilerinin katıldığı Oslo Anlaşmasının son evresinde diğer büyük sorunların yanında su sorunu da sonuçlanmayacak problem olarak ele alınmıştır. Fakat iki Arap ülkesi, Lübnan ve Suriye, Ürdün Nehri ile ilgili düzenlemelere şimdiye kadar uzak kalmıştır. Ürdün ve Filistin gibi İsrail işgalinde olan Ürdün Nehri su kaynakları bu iki ülke toprakları için de önemlidir.[14]
1967 sonrası işgal edilen topraklarda yaşayan Filistinliler ve işgal edilen Golan Tepelerinde yaşayan Suriyeliler için bu dönemden sonra su sıkıntısı başlamıştır. Bunun nedeni de su kaynaklarının yetersizliğinden çok su kaynaklarının İsrail işgalinde oluşudur. İsrail güçleri tarafından abluka altına alınmasıyla Filistin topraklarında yaşayan siviller günlük yaşamlarını devam ettirecek şeylerden ve sağlık hizmetlerinden yoksun kaldılar. İsrail 1967`den buyana su tahsisiyle ilgili ayrımcı politikalarıyla da gündeme gelmektedir.[15] İsrail Golan Tepeleri bölgesini işgal ederek burada bulunan Baniyas Nehri ve Yamuk Nehri`nin tüm suyunu kullanmaktadı r. Ayrıca Golan Tepeleri etrafında birçok kuyu açarak İsrail`e ve Golan`da yaşayan vatandaşlarının kullanımına vermek için milyonlarca m³ yeraltı suyunu tüketmektedir.
Bölgede çoğunlukla dış kaynaklı suları kullanan ülkeler[16] Ülke
Yenilenen su miktarı(km³/yıl)
Dışarıdan gelen yüzey suyu(km³)
Dış kaynaklı suyun toplamdaki payı()
Irak
109,2
66,0
60
Mısır
58,1
55,5
96
Sudan
154,0
119,0
77
Suriye
53,7
27,9
52
SONUÇ
Ortadoğu ve Kuzey Afrika`da yaklaşık 300 milyon kişi yaşamakta ve kişi başına düşen yıllık su miktarı 1000 m³ ün altındadır. Dünya genelinde durumu bakıldığında kişi başına düşen yıllık su miktarı ortalama 1600 m³ olmakla birlikte bu miktar Türkiye`de 1700 m³`tür.[17] Ayrıca bölge ülkelerinden İsrail`de kişi başına yıllık su miktarı 380 m³ , Ürdün`de 140 m³ , Filistin`in Gazze şeridinde 130 m³ ve Batı Şeria`da sadece 90 m³`tür.[18] Ortadoğu ve Kuzey Afrika`nın toplam nüfusunun 20 yıl sonra yaklaşık 600 milyon olması beklenmektedir. Nüfus ile ilgili beklentilerin gerçekleşeceği varsayıldığında bölgenin su bakımından dünyanın en zor bölgesi olacağı tahmin edilebilir. Bu durumdan Türkiye`nin de fazlasıyla etkileneceği açıktır. Avrupa Birliği`nin, Fırat ve Dicle nehirlerinin uluslar arası bir su idaresinin yönetimine verilmesi isteği de Türkiye üzerinde oluşacak baskının işaretidir. Bu tip durumların egemenlik haklarını ihlal olarak algılanabileceği düşünülürse, devamında gelişebilecek olayları bölge ülkelerinin, hatta bölge üzerinde aktif politikalar yürüten dünya ülkelerinin de doğru değerlendirme yapması gerekir.
Gelecekte, dünyanın güçlü ülkelerinin dış politikaları üzerinde petrolden daha fazla suyun belirleyici olacağını söylemek mümkündür.
KAYNAKÇA
Bulloch, John., Darwish, Adel. Su Savaşları(Çev: Harmancı, Mehmet), Altın Kitaplar Yayınları, İstanbul, Ocak 1994
Dünya Su Forumu, ``Arap Ülkeleri Bölgesel Raporu´´, İstanbul, Mart 2009
Gökdemir, Özge. ``Su Politikaları Üzerine´´, 2007, www.sonbaski. com
İmer, Sencer. ``Diplomasinin Odağındaki Su´´, Bilim ve Teknik Dergisi, Kasım 2005
Konuralp, Pamukçu. Su Politikası, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2000
Özey, Ramazan. Dünya Denkleminde Ortadoğu ``Ülkeler, İnsanlar, Sorunlar´´, Öz Eğitim Yayınları, İstanbul, 1996
Science in Africa ``The Nile: Water Conflict´´, Navigating Peace, No: 4, www.wilsoncenter. org/water, January 2007
Şen, Zekai., Öziş, Ünal., Avcı, İlhan., Bilen, Özden., Zehir, Cemal., Birpınar, M.Emin. Sınır Aşan Sularımız, Su Vakfı Yayınları, İstanbul, 2002
Yılmaz, Ebru. ``Ortadoğu`da Su Sorunu ve Türkiye´´, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi Yay., www.orsam.org. tr, 23 Mart 2010
Zehir, Cemal. Ortadoğu`da Su Medeniyetlerinden Su Savaşlarına, Su Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003
Zehir, Cemal. Türkiye ve Ortadoğu`da Su Meselesi, Marifet Yayınları, İstanbul, 1997
07.07.2010
Fatih KOŞAK
M.Ü. Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü
Ortadoğu İktisadı Anabilim Dalı
Doktora Öğrencisi
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Zehir, C., Türkiye ve Ortadoğu`da Su Meselesi, Marifet Yay., İstanbul, 1997, s.43
[2] Gökdemir, Ö., ``Su Politikaları Üzerine´´, www.sonbaski. com, Ağustos, 2007
[3] Gökdemir, Ö., a.g.e.
[4] Zehir, C., Ortadoğu`da Su Medeniyetlerinden Su Savaşlarına, Su Vakfı Yay., İstanbul, 2003, s.143
[5] Bulloch, J., Darwish, A., Su Savaşları, (çev: Harmancı, M.), Altın Kitaplar Yay., İstanbul, Ocak 1994, s.49
[6] Zehir, C., a.g.e., s.144
[7] Yılmaz, E., ``Ortadoğu`da Su Sorunu ve Türkiye´´, www.orsam.org. tr, 23 Mart 2010
[8] Science in Africa ``The Nile: Water Conflict´´, Navigating Peace, No:4, www.wilsoncenter. org/water, January 2007
[9] Dünya Su Forumu, ``Arap Ülkeleri Bölgesel Raporu´´, İstanbul, Mart 2009
[10] Science in Afrika ``The Nile: Water Conflict´´, a.g.e.
[11] Dünya Su Forumu, a.g.e.
[12] Özey, R., Dünya Denkleminde Ortadoğu ``Ülkeler, İnsanlar, Sorunlar´´, Öz Eğitim Yay., İstanbul, 1996, s.225
[13] Şen, Z., Öziş, Ü., Avcı, İ., Bilen, Ö., Zehir, C., Birpınar, M.E., Sınır Aşan Sularımız, Su Vakfı Yay., İstanbul, 2002, s.89
[14] Dünya Su Forumu, ``Arap Ülkeleri Bölgesel Raporu´´, İstanbul, Mart 2009
[15] Dünya Su Forumu, a.g.e.
[16] Pamukçu, K., Su Politikası, Bağlam Yay., İstanbul, 2000, s. 73,
[17] İmer, S., ``Diplomasinin Odağındaki Su´´ Bilim ve Teknik Dergisi, Kasım 2005, s.13
[18] Özey, R., Dünya Denkleminde Ortadoğu ``Ülkeler, İnsanlar, Sorunlar´´, Öz Eğitim Yay., İstanbul, 1996, s.225
|
