MAKALE NEDİR? NASIL YAZILMALIDIR?
Mustafa Mete İSLAMOĞLU
YAZIYOR
MAKALE NEDİR?
NASIL YAZILMALIDIR?
KONUYA GİRİŞ: Son yıllarda, yazı tekniğinden habersiz bazı kimselerin yazar olma merakının arttığını görmekteyim. Yazarlık derin bir kültürü gerektirir. Yazı sanatı gösteriş için desinler mantığı ile ayakta kalamaz. Makale yazmak öz anlatımı gerektirir. Makale, belirli bir konuda, bir görüşü, bir düşünceyi savunmak ve kanıtlamak için yazılan yazı türüne denir. Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açıklığa kavuşturmak, bir konuda görüş ve tezler ortaya koymak ve bir hipotezi savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.
Metinler genel olarak "edebî" ve "öğretici" olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici metinler bilimsel veya bilgilendirici metinler olarak da adlandırılır. Edebî metinler hem dili kullanış biçimleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici metinlerden ayrılır. Edebî metinlerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici metinlerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür metinlerde önemli olan, bir bilgiyi veya düşünceyi doğru ve anlaşılır bir şekilde sunmaktır.
Bilimsel metin türlerinin en önemlilerinden biri makaledir. Makaleler, belli bir düşünceyi kanıtlara dayandırarak açıklayan yazılardır. Makaleler bir görüşün doğruluğunu veya yanlışlığını ispatlamak amacıyla da yazılabilir. Makalede önemli olan ortaya konulan düşüncelerin bilimsel temellere ve bilgilere dayandırılarak sunulmasıdır.
Gazetelerde güncel konular hakkında nesnel bir bakış açısıyla yayımlanan yazılar da makale olarak nitelendirilir. Bilimsel veya akademik makaleler ise genellikle bu türde yayın yapan dergi veya kitaplarda yayımlanır. Bilgisayarın yaygınlaşması ile birlikte İnternet`te her gün çok sayıda bilimsel makale okurla buluşmaktadır. Bilimsel makale, tarama yazıları, değerlendirme yazıları veya herhangi bir bilimsel konferansın ve toplantının tutanakları da makale türünde değerlendirilebilecek yazı türleridir.
Makalelerin en önemli özelliği alanında uzman kişilerce yazılmış olmalarıdır. Bu tür metinler nesnel bir anlatım dili ile kaleme alınır. Dolayısıyla yazarın tavrı, kişiliği veya tarafı bu tür metinlerde hissedilmez. Ortaya konan veri, bilgi veya düşünceler sağlam kaynaklarla desteklenir ve bu kaynaklar yazının sonunda ayrıntılı olarak sıralanır. Makalelerde kullanılan bilgi veya düşüncelerin alındığı kaynakların gösterilmesinde ve aktarılmasında belli kurallar vardır. Bu kurallar makalelerin bilimsel ölçütleriyle doğrudan ilgilidir.
Makale türünün doğup gelişmesi ve çeşitlenmesi gazete ile birlikte gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bu türün bizim edebiyatımızda ortaya çıkışı da ilk gazetelerle birlikte olmuştur. Tanzimat Dönemi yazarlarından Şinasi`nin çıkardığı Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde yazdığı makaleler bu türün edebiyatımızdaki ilk örnekleri arasında yer alır. Daha sonra Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar da bu türde metinler yazmıştır.
Önceleri yalnızca gazetelerde yayımlanan makaleler, zaman içerisinde belli uzmanlık alanlarına yönelik çıkarılan dergilerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde ise gazetelerde makale boyutunda çok az yazı yer almaktadır. Çünkü gazeteler daha çok güncel konulara yer ayırmaktadır.
MAKALE YAZARKEN ÖNEMLİ KRİTERLER
&8226; Anlatımda sade ve belirli bir formata uygun olursa daha iyi olur.
&8226; Somut özellikler ön plandadır.
&8226; Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlamak icap eder.
&8226; Makele yazarken belirli bir konu yoktur. Yazar her konuda yazabilir.
&8226; Gazetee dergi ve internette yayımlanır.
Ayrıca bilimsel standartlarda makale yazmak çok önemlidir. Örneğin çok önemli bir hipotezi ispatlasanız dahi eğer bu bilimsel makale formatına uygun değilse hiç bir bilimsel yayında itibar görmez hatta yayınlanmaz. Bu sebeple akademik kariyer sahibi insanlar makalelerini belirli bir formata uygun kalarak yazmak zorundadır. Bu okuyanların işini kolaylaştırır.
Akademik bilgi düzeyi ve yazılan hipotezin doğruluğu ile ilgili makale arasında bilimsel bilgi düzeyi açısından direk bir bağlantı olmasa da, bilimsel makale yazma alışkanlığınız ve formata uygunluğunuz karşı tarafın sizi değerlendirmesinde rol oynayabilir.
Akademik süreçde bilimsel dünyaya sunulan bir bilgi demetinin başarısı, anlaşılır bir düzeydeki dille ve formatına uygun bir biçimde karşı tarafın yargı gücüne sunulmuş olma özellikleri ile doğru orantılıdır.
BİLİMSEL METİNLER (Makale)
Makale, belli bir görüş veya düşünceyi kanıt göstererek ispatlamak amacıyla yazılan bilgilendirici bir yazı türüdür. Makaleler toplumsal bir sorunla ilgili olabileceği gibi tamamen bilimsel bir konu hakkında da yazılabilir. Toplumsal konularda yazılan makaleler, bir görüşü kanıtlara dayanarak savunmak veya bir konu hakkında ayrıntılı bilgi vermek amacı taşır. Bilimsel makalelerde ise araştırma sonuçları veya verilerden yararlanılarak bir konu hakkındaki tezler ispatlanır. Bu özellikleriyle bilimsel metinlerin edebî metinlerden çok farklı yönleri bulunmaktadır.
Bu farklılıklar şu şekilde sıralanabilir:
a) Edebî metinler genellikle hayal gücüne dayanır, bilimsel metinler ise bir tez veya görüş üzerine kurulur.
b) Edebî metinlerde anlatılanlar kurgusal oldukları için herhangi bir araştırmaya veya kaynağa dayandırılmaz. Oysa bilimsel metinlerde sunulanların hemen hepsi bilimsel araştırma veya verilerle desteklenmelidir.
c) Edebî metinlerde kullanılan dil, mecaz ve çağrışımlara açıktır. Dolayısıyla edebî metinlerde öznel bir anlatım söz konusudur. Ancak bilimsel metinlerde yazar, olabildiğince nesnel ve açık bir anlatım dili kullanmak zorundadır.
ç) Edebî metinlerde kesin sonuçlara ulaşmak gibi bir amaç güdülmezken bilimsel metinler, tezleri hakkında olabildiğince belirgin sonuçlara ulaşmak durumundadır.
MAKALEDE ÖZETLEME ve KAYNAK GÖSTERME
Bilimsel metinlerin en önemli özelliği, ortaya konulan düşünce veya tezin belirli kanıtlara dayandırılarak ispatlanmasıdır. Bu amaçla farklı kaynaklardan veya bilimsel araştırma sonuçlarından faydalanılır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de öncelikle "bilmecelerin şiirsel açıdan oldukça zengin olduğu" tezi ortaya konulmuş ve bununla ilgili yapılan çalışmalar sıralanmıştır. Bilmecelerin şiirsel yönü hakkında Prof. Dr. Şükrü Elçin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu`nun cümlelerine başvurulmuştur. Birisi alan uzmanı, diğeri ise şair olan bu kişilerin görüşlerinin tamamı makaleye alınmamış, yalnızca konuyla doğrudan ilgili olan ifadelere yer verilmiştir. Makalede yer verilen alıntılar, adları dipnotta verilen kaynaklardan doğrudan aktarıldığı için tırnak içerisinde gösterilmiştir. Makalenin dipnotunda bu cümlelerin alındığı eserlerin künyeleri, "yazar adı, eser adı, basıldığı şehir, basım yılı ve sayfa numarası" sırasına göre verilmiştir. Makalenin ilerleyen bölümünde "giriş" bölümünde ortaya konulan tez, "gelişme" bölümünde çeşitli örneklerden hareketle ispatlanmış ve "sonuç" bölümünde de konuyla ilgili bir genel yargıya ulaşılmıştır.
MAKALEDE AÇIKLAYICI ANLATIM ŞARTTIR.
Bilimsel bir yazı türü olan makalede bir görüş veya tezi ispatlamak amaç edinildiği için nesnel bir anlatım dili kullanılır. Bu anlatım diline ve bilimsel metinlere en uygun düşen anlatım biçimi "açıklama"dır. Çünkü makalede yazar ortaya koyduğu tezi ispatlamak için gerekli açıklamaları yapmak ve okuru ikna etmek durumundadır.
"Şiir Kaynağı Bilmeceler" adlı makalede de açıklama anlatım biçimine sıkça başvurulmuştur. Öncelikle bilmecelerin hangi söz sanatlarına dayandığı açıklanmış, daha sonra bunlar çeşitli örneklerle desteklenmiştir. Yine örneklerden sonra söz konusu bilmecelerin şiiriyetini sağlayan unsurlar açıklanarak makale bir sonuca ulaştırılmıştır. Bu metinde de görüleceği gibi makalelerde, açıklayıcı anlatımın yanı sıra örneklendirme, tanık gösterme, tanımlama, verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına da sıkça başvurulmaktadır.
Yazı sanatına meraklıların burada anlatmaya çalıştığım özelliklere harfiyen uyması şarttır.
Yazar adaylarına ve yazmak merakı olan tüm insanlara tavsiyem bunlardır.
Selam ve dua ile
14 AĞUSTOS 2018
ALANYA
|
