Kâğıdın Sanat Hâli
KâğIdIn Sanat Hâlİ
AA
Serhat Kula, Murat Gür Şubat 2016
BINBIR SABIRLA IŞLENEN VE BINBIR ÖZENLE SAKLANAN KAT`I, KÂĞIDIN SANATA DÖNÜŞTÜĞÜ ÖZEL BIR MAHARET.
kagidin-sanat-hali-01
kagidin-sanat-hali-02
kagidin-sanat-hali-03
kagidin-sanat-hali-04
kagidin-sanat-hali-05
kagidin-sanat-hali-06
kagidin-sanat-hali-07
kagidin-sanat-hali-08
kagidin-sanat-hali-01
kagidin-sanat-hali-02
kagidin-sanat-hali-03
kagidin-sanat-hali-04
kagidin-sanat-hali-05
kagidin-sanat-hali-06
kagidin-sanat-hali-07
kagidin-sanat-hali-08
Kat`ı sanatı, Osmanlı nakışhane geleneğinden günümüze aktarılabilmiş nadide mirasların en incelikli ve renkli dallarından biri. Büyük yetenek ve sonsuz bir sabır isteyen bu zevkli sanat, Türklerin kutsal metinlere ve onların aktarıldığı yazma eserlere verdiği değeri en iyi şekilde sergiliyor.
Arapça`da ``kâğıt oyma´´ manasına gelen ``kat`ı´´ ismiyle anılmaya başlayan bu sanat, XVI. yüzyılda Osmanlı tarih yazarlarından Âşık Çelebi`nin kaleme aldığı Meşa`irü`ş-Şu`ara isimli eserde ``bahar kesmek´´ olarak da ifade ediliyor. Kat`ı sanatını icra eden sanatkârlara kat`ıan adı veriliyor. Birçok müze ve yazma kütüphanesinde eski örneklerine rastlayabildiğimiz kat`ı eserlerinin zarafetini, ezelî bir sanat aşkı ve bitmek tükenmek bilmeyen bir sabırla açıklamak mümkün. Zira kat`ı sanatının temel malzemesi olan kâğıt, farklı renkte bitki kökleri ve toprakla boyandıktan sonra esere konu olan tasarımın formuna göre parçalar hâlinde tek tek kesiliyor. Kesim işlemi için özel makaslar ve keskiler kullanılıyor.
Kat`ıyı farklı kılan; kalem, boya ya da mürekkep kullanmadan sadece kağıdı oyarak ve keserek yapılan ve esere üç boyut etkisi veren bir resim olması. Kesilen kâğıtların yapıştırılması oyma olarak adlandırılıyor. Oymanın, erkek ve dişi oyma adı verilen iki ayrı tekniği var. Erkek oyma tekniğinde milimetrik bir hassasiyetle kesilen parçaların her biri, muhallebi tutkalı kullanılarak bir cımbız yahut el yordamıyla yapıştırılıyor. Dişi oyma tekniğindeyse, kesilen tasarım kalıp hâlinde bırakılıyor.
XVI. yüzyılda saray eşrafı tarafından büyük beğeniyle karşılanan bu sanat, kitap ciltlerinden, bordür ve yazı süslemelerine kadar birçok zeminde icra edilmeye başlamış. Osmanlı devrinin en meşhur kat`ı sanatçısı Bursalı Fahri, dönemin padişahına sunulan ve harflerini tek tek keserek tamamladığı bir Kur`an-ı Kerim ile ün kazanmış. Kat`ı sanatının değerini koruyarak günümüze aktarılmasını, Türk sanatlarının duayeni Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver`in uluslararası alanda yaptığı araştırmalar sağlamış.
XVI. ve XVII. yüzyılda geleneksel Türk motiflerinin oyularak çıkarılmasıyla başlayan bu sanat, vazo ve buket halindeki çiçeklerin süsleme amaçlı kullanılmasına paralel olarak parçalar halindeki kâğıtların yapıştırılması uygulamasıyla gelişmeye ve yaygınlaşmaya devam etmiş. İlk dönem kat`ı ustaları arasında Mehmet bin Gazanfer, Mevlana Kasım Arnavud ve Edirneli Mehmed Nakşi gibi isimleri saymak mümkün.
Son yıllarda geleneksel sanatlara olan ilgiden kat`ı sanatı da nasibini alıyor. Üniversitelerin güzel sanatlar fakültelerinde, özel sanat atölyelerinde ve kat`ıya gönül veren özel vakıflar bünyesindeki eğitimlerle yeni sanatçılar yetişiyor. Türkiye`nin farklı yerlerinde açılan ve yoğun ilgi gören sergilerin yanı sıra Klasik Sanatlar Zamanı gibi uzun soluklu belgeseller de bu sanatın yaygınlığını artıracağının kanıtı gibi görünüyor.
Kat`ı SanatçısıFeyza Oyat
Feyza Oyat, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü`nde kat`ı sanatı dersi veriyor.
Anlıyoruz ki kat`ı sanatı çok sabır gerektiren bir uğraş. Bu sabır için hangi kaynaktan besleniyorsunuz?
Malzemenin hassasiyetinden dolayı çalışması zor olan bu sanat dalında, adeta bir derviş gibi sabırlı olmak gerekiyor. Sürekli icra etmeye ve onu paylaşmaya çalışıyorum. Paylaşmanın bereketini görmek devamlılığı sağlıyor.
Sanatseverlerin kat`ı sanatına yaklaşımı diğer sanatlara olan ilgiyle nasıl farklılıklar gösteriyor?
Kullanılan malzemenin sadece kâğıt olması ve en ince detaylara kadar kesilerek bu malzemeden bir form ve motifin ortaya çıkarılması sanatseverlere ilgi çekici geliyor. Ayrıca klasik sanatlarımızın üretilmeye devam ettiğini görmek insanları çok mutlu ediyor.
Kat`ı eğitiminde usta çırak ilişkisinin önemi nedir?
Usta, iyi bir gözlemci ve eğitici olursa, çırağının yetişerek kendi yolunu bulmasına yardımcı olur. Kâğıt oyma geleneğinin kural ve disiplinlerini es geçmeden yeni nesillere aktarmak için, usta-çırak ilişkisinin iyi işlemesi gerektiğini düşünüyorum.
Bu sanatın geleceği ile ilgili neler düşünüyorsunuz?
Son yıllarda kat`ı sanatı çok popüler oldu. Bunun hem olumlu hem de olumsuz etkileri olduğu kanaatindeyim. Sanatın temel yapısını bozan örnekler olduğu gibi çok yetenekli ve başarılı gençlerimiz de var. Bundan kıvanç duyup umutlanıyorum.
(skylife dergisi Şubat 2016)
|
