TÜRK EDEBİYATI TARİHİ (3)
TÜRK EDEBİYATI TARİHİ
(3)
ERGÜN, Sadettin Nüzhet (1931), Tanzimat`a Kadar Muhtasar Türk Edebiyatı Tarihi ve Numuneleri, İstanbul: Suhulet Kitabevi.
Eser, ``İslamlıktan Önce Türk Edebiyatı´´ ve ``İslamlıktan Sonra Türk Edebiyatı´´ başlıkları ile ikiye ayrılmış ve türlerin gelişimine göre tertip edilmiştir. Birinci bölümde; eski Türk uygarlığı, lehçeler, alfabeler, yazıtlar, milli destanlar özetlenmiştir. İkinci bölümde ise, tasavvuf, İslamî edebiyatın başlangıcı, ilk eserler, Selçuklular ve Harezmşahlar devrinde, Anadolu`da, Moğollar devrinde Türk edebiyatı açıklanmıştır. Daha sonra, XIII. Yüzyıldan başlanarak her yüzyılda Anadolu`da gelişen klasik edebiyat ile halk ve tasavvuf halk edebiyatı, başlıca şairleri ve yazarları, eserlerinden örnekler verilerek anlatılmış, Çağatay ve Azeri edebiyatları gösterilmiştir. (Levend 1988: 486)
14. ERTAYLAN,İ. Hikmet (1925-1926), Türk Edebiyatı Tarihi, Bakü. (Parlatır vd. 2006: 404)
Dört ciltten oluşan bu eser yazarın Bakü`de edebiyat öğretmenliği yaptığı sıralarda kaleme alınmıştır. Eser, yazarın hazırlamayı düşündüğü Azeri ve Çağatay edebiyatlarıyla birlikte Türk edebiyatı tarihinin ``Osmanlılar´´ bölümüdür.
Birinci ciltte ``Bir İki Söz´´ başlıklı girişten sonra 1800-1838 yılları arası edebiyatı üzerinde durulmuş ve Arif Hikmet, Âkif Paşa gibi isimlere yer verilmiştir.
1876-1895 yıllarının ele alındığı ikinci ciltte ise Ekrem, Hamit, Sami Paşa, Muallim Naci, Hüseyin Rahmi gibi isimlere yer verilmiştir.
1895-1908 yılları arasındaki devrin işlendiği üçüncü ciltte de yine dönemin önemli isimlerinden Tevfik Fikret, Rıza Tevfik, Halit Ziya, Cenap Şehabeddin gibi birçok isim ele alınmıştır.
Dördüncü ciltte de 1908 meşrutiyetinden mütareke yıllarına kadar olan on yıllık süre işlenmiştir. Bu ciltte de birçok isme yar veren yazarın değindiği isimlerden bazıları şunlardır: Fuad Köprülü, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu), Ahmet Haşim, Halide Edip (Adıvar), Mehmet Âkif (Ersoy), Reşat Nuri (Güntekin), Faruk Nafiz (Çamlıbel). (Levend 1988: 484-485)
15. Faik Reşad (tarihsiz), Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye, İstanbul: Zerafet Matbaası.
Eser, Yazarın Darülfünun edebiyat şubesinde öğretmen olduğu dönemde (1911) öğrencilere forma forma dağıtılmak üzere şapirografla basılmıştır. Eser üç cilt olarak tasarlanmış fakat yalnızca bir cilt yayınlanmıştır.
Yazar Osmanlı şiirinin 12 devirden ibaret olduğunu söylediği giriş kısmında devirleri şöyle sıralar: Âşık Paşa devri, Şeyhi devri, Ahmet Paşa devri, Necati devri, Zati devri, Baki devri, Nefi devri, Nabi devri, Nedim devri, Ragıp Paşa devri, Şeyh Galip devri, Şinasi devri. Ayrıca yazar bu devirlerin ilk altısının çocukluk, Baki`nin olgunluk, Nefi ve Nabi`nin yükseliş, Şeyh Galip`in çöküş devri olduğunu belirtir. (Levend 1988: 481)
16. GÖNENSAY, Hıfzı Tevfik, Nihad Sami Banarlı (1942), Türk Edebiyatı Tarihi- Başlangıçtan Tanzimat`a Kadar-, İstanbul: Remzi Kitabevi. (Levend 1988: 489)
17. GÖNENSAY, Hıfzı Tevfik ( 1944), Türk Edebiyatı Tarihi&8211; Tanzimat`tan Günümüze- İstanbul: Remzi Kitabevi. (Levend 1988: 490)
Nazım Hikmet Polat`ın ifadesine göre Köprülü etkisinin açık biçimde görüldüğü eserlerden biri de ilk cildini Nihad Sami Banarlı ile ikinci cildini ise tek başına kaleme alan Hıfzı Tevfik Gönensay`ın Türk Edebiyatı Tarihi adlı eseridir. Polat sözlerini, eserin başında verilen açıklamaları naklederek kuvvetlendirmek ister: ``Milletlerin edebiyat sahasında yetiştirdikleri büyük şahsiyetleri ve onların meydana getirdikleri edebi eser ve hareketleri tanıtmak için yazılan tarihe edebiyat tarihi denir. Edebiyat tarihi bir milletin geçmiş zamanlardaki tabiat ve cemiyet olayları karşısında neler duymuş ve neler düşünmüş olduğunu göstermeye çalışır.´´ Bu ifadelerin bazı değişikliklerle Köprülüye kadar gittiğini ileri süren Polat, ayrıca, eserin tasnifte da Köprülü fikrini devam ettirdiğini, buna ilave olarak ``1908 meşrutiyetinden sonra şuurlu bir cereyan halini alan´´ tanımlamasıyla dördüncü devir olarak ``Millileşme Devri Türk Edebiyatı´´nın varsayıldığını söyler. (Polat: 2002)
Eserin birinci cildinde ``İslamlıktan Önce Türk Hayatı´´ başlığı altında Türk destanları; ``Yazılı Edebiyat´´ başlığı altında İslami edebiyat, tasavvuf, vezin, şekil anlatıldıktan sonra XIII. yüzyıldan başlanarak her yüzyılda gelişen Anadolu, Çağatay ve Azeri edebiyatları ve halk edebiyatı anlatılmıştır.
İkinci ciltte XIV. yüzyılın tarihsel durumu, edebiyatımızda yenileşme nedenleri, divan edebiyatı ile yeni edebiyat arsındaki farklılıklar kısaca anlatılmış, daha sonra Tanzimat, Servet-i Fünun, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri türler ve o türlerin önemli isimlerinden örnekler verilerek anlatılmıştır. (Levend 1988: 489-490)
18. HALMAN, Talat Sait vd. (2006), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanan ve kendine kadarki genel edebiyat tarihleri içinde farklı bir yer edinen Türk Edebiyatı Tarihi`nin yayınlanma amacı genel editör Talat Sait Halman Tarafından şu Şekilde ifade edilir: ``XIX. yüzyıl sonlarından beri bu konuda değişik açılardan başarılı birçok eser yayımlandığı doğrudur. Bunların çoğu öncü ve özgün, daha sonrakilerinin bazıları da birbirinin tekrarı gibiydi. Hemen hepsinin belirgin yanı edebiyatı anlatmaktan pek öteye geçmemesiydi. Oysa artık gerekli olan, Türk edebiyatının oluşumunu yorumsal, eleştirel yöntemlerle değerlendirmekti. Elinizdeki ``Türk edebiyatı Tarihi´´ bu amaç ve anlayışla yola çıkmıştır.´´ (s. 17) Yine aynı eserin editörler tarafından yazılan ``Sunuş´´ kısmında verilen bilgiler bize bu çalışmadaki öne çıkan yöntem hakkında bilgi verirken onu neden diğerlerinden ayrı tutmamız gerektiği konusuna da bir nebze açıklık getirir: ``1980`li yıllarda, biçimi göz ardı etmeden, metni ``bağlam´´ı ve ``bağlam´´la ilişkisi içinde yorumlamayı amaçlayan bir anlayış edebiyat eleştirisine yeni ufuklar açar. ``Yeni tarihselcilik´´ olarak adlandırılan bu yaklaşım Türk Edebiyatı Tarihi`nin kurgusunda göz önünde bulundurduğumuz bir yöntem olmuş; edebi olgu, tarihi, sosyal ve metinler arası ilişkiler bağlamı içinde yorumlamaya ve edebi gelişimin ardında yatan temel dinamikler belirlenmeye çalışılmıştır.´´ (s. 22)
88 Yazarın 127 yazısından oluşan eser dört cilttir. Toplamı yedi bölüm olan eserin ilk dört bölümü ilk ciltte, diğer üç bölüm ise her ciltte bir bölüm olmak üzere ikinci, üçüncü ve dördüncü ciltte yer almaktadır. Destanlar devrinden İstanbul`un fethine kadar olan bölümü ele alan ilk cildin ardından 1860`a kadarki dönemi ilk, orta, son klasik ve klasik sonrası alt başlıklarıyla anlatan ikinci cilt gelir. 1860-1923 yıllarını kapsayan dönem Yenileşme Dönemi veya Osmanlı Modernleşmesi başlığını taşır ve üçüncü cildi oluşturur. Son cilt ise XXI. yüzyıla kadarki Cumhuriyet dönemini türlere göre ele alır.
Ayrıca eserin sonunda Türk edebiyatı tarihi kronolojisi ve genel bir edebiyat tarihi kaynakçası verilerek okura önemli bir hizmet yapılmıştır.
19. İNUĞUR, M. Nuri (2005), Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yayınları.
İki ana bölümden oluşan eser birinci bölümden önce ``Giriş´´ ve ``Basın ve Yayın Kavramı´´ başlıklı kısımla okura sunulur. Bu kavramların etraflıca izahının ardından gelen birinci bölümde; ``Basının Doğuşu, Basının Gelişmesi (yakınçağ), Basının Evrimi ve Zirveye Ulaşması, Modern Basım Dönemi (1914`ten sonraki basın)´´ başlıklarından oluşan dört kısımda basının dünyadaki gelişimi detaylarıyla inceleniyor. Üç kısımdan oluşan ikinci bölümde ise; ``Basım Sanatının Türkiye`ye Girişi, Türkiye`de İlk Basım Hareketleri, Türkiye`de Basın ve Yayın Hareketleri (gazeteli dönem)´´ başlıkları yer alıyor. Bu bölümde basımevlerinin kurulmasından başlayan süreç, ilk gazeteler, istibdat dönemi gibi önemli dönüm noktaları ile sürdürülüyor. Eser Mütareke dönemi basını ile sonlandırılıyor.
|
