TÜRK TÖRESİ ve TÜRK TARİHİ HAKKINDAKİ GERÇEKLER (3)
Sevil ÖZPINAR
YAZIYOR
TÜRK TÖRESİ ve TÜRK TARİHİ HAKKINDAKİ GERÇEKLER
( 3 )
Eslemez 839 (1435-1436) yılında diğer bir Avşar beyi olan Kut-Beği oğlu Mehmed İle Sultan Bara-Bay`ın hasmı, Canıbek Sultan`ın yanına gidip onunla birlikte Malatya`yı kuşatmışlardı. Fakat Eslemez sonra Canıbek`ten ayrılarak Kahire`ye geldi ve Bars-Bay`ın in`am ve iltifatlarına nail oldu.
Emir Yaş-Bek, Dulkadır oğlu Şah-Süvar Beğ ile savaşmak için Halebde bulunuyorken (875 Zilhicce=Mayıs-Haziran 1471) bazı Türkmen beyleri katma gelmişlerdi. Bunlar arasında Eslemez oğlu Mehmed`in de bulunduğu görülüyor.
İşte Köpek-oğullarına dair Memluk tarihlerindeki kayıtlar bunlardan ibarettir. Bu ailenin sonu hakkında bilgiye sahip değiliz. Osmanlı devrinin ilk yıllarında Köpekli Avşarı`nın başında Turak Beğ oğlu Emenlik Beğ bulunuyordu. Fakat bu beyler İle yukarıda adlan geçen beylerin akrabalık münasebetleri hakkında bir şey söylemek mümkün olmuyor.
Image resized to 85 of its original size [583 x 287]
B. Gundüz-Oğulları
Avşarlar`ın bu ikinci ailesinin yurdu Amik ovasında idi. Bugün Kırik-Han`dan Hassa`ya giderken 12. kilometrede, yoldan takriben 800 metre solda, değirmenlerin bulunduğu sulak ve yeşillikli sahanın, bu ailenin oturduğu yer olduğu anlaşılıyor. Bu yer bugün dahi Gündüzlü adını taşır. Burası, Çukur-Ova`ya giden kestirme boğaz yolunun başında bulunduğu için ulaştırma bakımından eskiden beri mühim bir yer sayılıyordu. Hacc kafileleri ve ticaret kervanları kısalığından ötürü daha ziyade bu yolu tercih ederlerdi.
Gündüzlü`den sonra şu konaklar ile doğruca Payas`a iniliyordu:
Alon-Yaylası, Katır-Oluğu, Buz-Donduran, Paç (Bac), Payas. Kırk-Han`ın kuzeyinde, Gündüzlünün güney batısındaki Derbsak kalesinin de çok zaman bu ailenin elinde olduğunu biliyoruz.
Gündüz-oğulları`ndan ilk tanıdığımız bey, Gördü Beğ`dir. Gördü Beğ aynı zamanda bu ailenin en ünlü şahsiyetidir. Memluk emirlerinden Çekim`in, Kara-Yülük üzerine yaptığı bir sefer sonucunda ölmesi sebebi ile (17 Zilkade 809=25 Nisan 1407) Haleb yine Memluk emirlerinden Temür Boğa el-Meştüb`un eline geçmişti. Temür Boğa da Çekim gibi Haleb bölgesindeki Türkmenleri itaat altına almak istedi ve bu maksatla Gördü Beğ üzerine yürüdü. Gördü Beğ`i bu esnada Amik ovasını tamamiyle hakimiyeti altında tutuyordu. Amik ovasında yapılan bir vuruşmada Temür Boğa ağır bir yenilgiye uğradı. Bozgun bir halde Haleb`e dönen Temür Boğa`nın yanında pek az adam kalmıştı (8101408)1. Ertesi yıl (811 = 1409) Gördü Beğ`i asi emirlerden Nevruz ile karşılaşmağa giden Haleb valisi Demir-Taş`ın yanında görüyoruz. Esasen Gördü Beğ`in Demir-Taş ile aralarında samimi bir dostluk vardı. Ertesi yıl Demir-Taş`ın tavsiyesi ile Sultan tarafdarı Nevruz, asi emirlerden Şeyh ile asi ırmağı kıyısında karşılaştı. Nevruz`un ordusunda Haleb valisi De-mir-Taş`tan başka Dulkadır-oğlu Ali Beğ, Gündüz-oğlu Gördü Beğ, Köpek-oğlu (?), yine Acar`dan Kut-Beği oğlu Mehmed. Bayat Bozca Beğ bulunuyorlardı. Yapılan savaşı Şeyh kazandı. Nevruz mağlubiyetten sonra Hama şehrine kapandı. Yanında Demir-Taş, Dulkadır-oğlu Ali Beğ ile Gördü Beğ varlardı.
814 Rebi` ul-ahirinde (Temmuz-Ağustos 1411) Gündüz-oğlu Gördü Beğ Antakya`yı Özer-oğlu`nun elinden almıştı.
Şeyh`in sultan olmasını kabul etmeyen Nevruz 816 (1413) yılında Haleb üzerine yürüdü. Bunu haber alan şehrin valisi Demir-Taş Halebten çıkarak Amik`e gitti; orada dostu Gördü Beğ ve onun kardeşi Ömer Beğ ile buluştu.
817 Zilkadesinde (1415 Ocak-Şubat) Haleb valisi İnal el-Süslani Gördü Beğ`in üzerine yürüdü. Bunun sebebi bilinemiyor. İnal ile karşılaşmağa cesaret edemeyen Gördü Beğ kaçmış ve Haleb valisi Gündüzlüler`in epeyce koyunlarım eline geçirmişti. Gördü Beğ Dulkadır-oğlu Ali Beğ`in yanma giderek ondan Haleb valisi ile aralarını bulmasını rica etti. Dulkadır-oğlu`nun araya girmesi ile barış yapıldı ve Gördü Beğ Amike döndü4. Fakat az sonra (818 Rebiul-ahir= 1415 Haziran-Temmuz) Haleb valisi İnal`ın tekrar Gördü Beğ üzerine yürüdüğünü görüyoruz. İnal`ın yanında Tarablus valisi Sevdün bin Abdurrahman da vardı.
Gördü Beğ onların geldiğini görünce Gavurdağlarına sığındı. İnal, Türkmenlerin koyun ve sığırlarının çoğunu zaptettikten sonra Gündüz oğullarının elinde bulunan Derbsak kalesini kuşattı ve orayı kuşatmanın üçüncü günü vire ile aldı. Gördü Beğ ve oymağının çoğu kaçtılar. Kendisi Maraş`a gitti. Gündüzlü Avşarları ise Gündüz ün torunu Demir-Han oğlu Faris in etrafında toplandılar. Haleb valisinin Gördü Beğe hücumu, şüphesiz Memluk hükümdarı Şeyh`in buyruğu üzerine yapılıyordu. Şeyh, Türkmenlerin Memluk devleti için tehlikeli bir unsur olduğunu bildiğinden onların kuvvetini kırmak siyasetini güdüyordu. Hatta Turkmenler`in eline geçmiş bulunan bazı yerleri geri almak ve onları sıkı bir itaat altına sokmak için 820 (1417) yılında Mısırdan Suriye`ye hareket etmiş ve yolda Dulkadır-oğlu Ali Beğ, Gündüz-oğlu Gördü Beğ ve Sakalsız oğhı Tuğrul`dan affedilmelerini isteyen ve itaatlarını bildiren mektublar almıştı.
Gördü Beğ ile ilgili son bilgimiz onun (1421) yılında, Haleb`te Tatar`ın emri ile öldürülmesidir. El-Melikul-Müeyyed Şeyh`in 824 yılında ölmesi üzerine devlete hakim olan Tatar, muhaliflerini tedip etmek maksadı ile Dimaşk`a ve oradan da Haleb`e gelmişti. Kendisi burada İken katına etraftaki Türkmen beyleri de gelmişti. Bunlar arasında Gördü Beğ de vardı. Fakat diğer Türkmen beylerine hil`at giydirildiği halde, Gördü Beğ Tatar`ın buyruğu üzerine asılmak sureti ile öldürüldü. Tatar bunu sırf Temür-Boğa el-Meştub`un 810 yılındaki yenilgisinin öcünü almak için yapmıştı. Çünkü, mağlubiyeti müteakip Temür-Boğa ile Haleb`e kaçanlar arasında kendi de vardı. Soyca bir Kafkas kavmine mensup olan Tatar, ne kadar kindar bir insan olmalı ki, itaatim bildirmek için huzuruna gelmiş bir emirden eski ve çoktan kapanmış bir hadisenin intikamım almakta tereddüd etmemiştir. Halbuki Gördü Beğ memluk müverrihleri üzerinde iyi tesir bırakmış bir emir idi. İbn Tağrı-Birdi, onun büyük bir emir olduğunu ve zamanında yolun (yani Anadolu ticaret ve hac yolunun) emin bulunduğunu söylüyor.
Gördü Beğ`den sonra yerine kimin geçtiği bilinemiyor. 875 (1471) yılında Gündüzlü Avşarları`nın başında Ömer Beğ vardı. Ömer Beğ de oymağı ile birlikte Amik ovasında yaşıyordu4. 887 (1482) yılında ise Gündüz-oğulları`ndan Mehmed Beğ`i görüyoruz. Mezkur yılda Çukur-Ova`yı istila eden Osmanlı ordusu ile Türkmenler arasında yapılan savaşta Türkmenler yenildiler. Ramazan-oğlu Ömer Beğ tutsak alındı, Gündüz-Oğlu Mehmed Beğ savaş meydanında kaldı, Özer-oğlu da kaçıp kurtuldu.
Gündüzlü Avşarı`ndan bir kol İran`a gitmiştir ki, bundan aşağıda aynca bahsedilecektir.
DEVAMI 4. BÖLÜMDE
|
