TÜRK TÖRESİ ve TÜRK TARİHİ HAKKINDAKİ GERÇEKLER (5)
Sevil ÖZPINAR
YAZIYOR
TÜRK TÖRESİ ve TÜRK TARİHİ HAKKINDAKİ GERÇEKLER
( 5 )
2 .Boz-Ulus:
Boz-Ulus arasındaki Avşarlar bu elin üç topluluğu arasında da bulunmakla beraber bunların en kalabalık olanları Şam Türkmenleri arasında görülmektedir. Daha önce de işaret edildiği gibi, Boz-Ulus`un bu Şam Türkmenleri kümesi Haleb Türkmenleri oymaklarından meydana gelmiştir. H. Selim devrinde Şam Türkmenleri arasındaki Avşarlar muhtelif kollara ayrılmış olup, bunlardan Mehmed Kethüda`ya tabi oba 804 vergi nüfusuna sahip kalabalık bir teşekküldür. Bundan sonra gelen Kazıklı Avşarı adlı oba 130, Kara-Mahmud Kethüdaya bağlı oba 131, Hacı Kethüda`nın başında bulunduğu 57, Duymuş Kethüda`nınki ise 41 vergi nüfusludur. Yine bu Şam-Türkmenleri kümesinde biri 367, diğeri 109 vergi nüfuslu Köpekli Avşarı`na mensup iki oba da görülmektedir. Asıl Boz-Ulus ile Dulkadırlı kümesindeki Avşar varlığı ise zayıf olup, küçük obalara ayrılmıştır.
996 (1588) yılında Boz-Ulus Avşarları`nın ileri gelenlerine ve bunlardan Cihan-Şah Kethüdaya gönderilen bir hükümde, yanında bulunan birçok adam ile şakilik yapan eski Deyr Rahbe beyi Abdurrahman`ın bundan böyle sözüne kanılmaması, asker isterse verilmemesi yazıldıktan sonra onun yakalanması hususunda gayret gösterilmesi istenmektedir.
Avşarlar`ın, Boz-Ulus`un her üç kümesindeki obalarından bazıları Boz-Ulus`un Orta-Anadolu`ya. göç eden teşekkülleri arasında bulunmuşlar ve ekseriyetle Karaman eyaletinde yurt tutmuşlardır. Daha ziyade Şam Türkmenlere ne mensup bazı Avşar obaları İse topluluğun bir kısmı ile eski yerlerinde kalmıştır. Vesikalarda "Boz-Ulus mendesi" adı verilen bu topluluk XVII. yüzyılın sonlarında Rakka bölgesine iskan edilmişse de3 bu topluluğa mensup obalar birer ikişer Anadolu`nun batı taraflarına gitmişlerdir. 1128 (1716) yılında Balıkesir vilayetinin Mihaliç kazasında görülen Köpekli Avşarı obası, Yeni-İl`e değil de Boz-Ulus`a bağlı olan Köpekli Avşarı`ndan olsa gerektir. Fakat biz Boz Ulus arasındaki Şam Türkmenlerine mensup Avşar obalarının tarihlerini daha fazla izleyemiyoruz. Bu husus onların Türk oymakları için İran!da görülen imtiyazlı hayatın cazibesine kapılarak oraya gittikleri ihtimalini kuvvetle ortaya koymaktadır.
3. Dulkadırlı Avşarları:
Bu Avşarlar`ın aslında Kuzey-Suriye Avşarları`nın bir kolu olduğuna daha önce işaret edilmişti. Dulkadırlı Ulusu arasındaki Avşarlar Maraş, Kars (Kadirli), Yeni-İl ve hatta Boz-Ok bölgesine dağılmış bir halde bulunuyorlar. Bunların en mühimi İmanlu Afşarı olup, başlıca Maraş bölgesinde yaşamakta idi.
a- Maraş (İmanlu Afşarı):
İmanlu Afşarı XVI. yüzyılın birinci yarısında 27 obadan meydana gelmiştir. Umumiyetle şahıs adlan taşıyan ve kethüdalar tarafından idare edilen bu obaların yaylak ve kışlakları muhtelif yerlerde bulunuyor. İmanlu Afşarının Bedü Afşarı ile diğer birçok obaları "beriyye" yani Suriye çölünde kışlamakta ve Maraş sancağına alt muhtelif yerlerde yaylamakta idi. Diğer İmanlu Afşarı obalarının kışlaklarının ise Çukur-Ova`nın Kınık, Özer yörelerinde ve hatta Lattakiyye (Lazkiye) çevresinde olduğu görülüyor. Yine bazı İmanlu Afşarı obalarının Diyarbekir bölgesinde sakin olduklarım biliyoruz. XVI. yüzyılın ikinci yarısında İmanlu Afşarı obalarının bir kısmı kışlak ve yaylaklarında yerleşmek sureti Üe göçebe hayata veda etmiştir. 971 (1563-1564) tarihli bir defterden6 bazı İmanlı Afşarı obalarının Anteb şehri dolaylarındaki köylerde yerleşmiş olduğunu öğreniyoruz. Bu İmanlu Afşarından mühim bir kol da İran`a gitmiştir.
b- Kars:
Kars (Kadirli) sancağındaki Avşar varlığı iki küçük obaya inhisar ediyor1. Bunlardan 41 vergi evlik Avşar obası Andırın`da kışlayarak çiftçilik yapmaktadır. 41 evlik diğer Avşar obası ise bu sancaktaki Geçlik adlı bir teşekküle bağlı bir halde bulunuyor.
c- Boz-Ok:
Bu bölgeye alt en eski tahrir defteri eksik olduğundan XVI. yüzyılda burada yaşayan Avşarlar hakkında tam bir bilgiye sahip değiliz. Bu defterden adı geçen bölgedeki Avşar koluna mensup ancak bir kaç obanın vergi nüfusu ve yurdlarını öğrenmek kabil oluyur.
4. Yeni-İl:
Yeni-İl`deki Avşarlar`dan üç oba (Boynu Kısalu, Delüler, Sekiz) Köpekte Avşarı`na, diğeri de (Bidil Afşarı, Taif Afşarı, Kızıl Süleyman v.s.) İmanlu Afşarı`na mensup bulunuyorlardı. Bu İmanlu Afşarı obalarından kalabalık nüfuslu Bidil Afşarı teşekkülü Yeni-İl`in çözülmesi üzerine batıya göç etmiş ve Ankara`nın Bala kazası dahilinde yurt tutmuştur. Ankara`da Muğan gölü yakınındaki bir yer de bu oymağın adını taşımaktadır.
5. Sis(Kozan):
XVI. yüzyılda Sis yöresinde kalabalık bir Avşar kolu yaşamaktadır. 925 (1519) tarihinde Sis yöresindeki Avşarlar 28 obaya ayrılmıştır. Bu obaların bir kaçı müstesna olmak üzere hepsi muhtelif ekinliklerde çiftçilik yapmaktadır. Sis Avşarlarının buraya 1375 yılındaki Memluk fethi neticesinde gelmiş oldukları kanaatinde bulunuyoruz. Bu fethe Memluk ordusunun yanında Boz-Oklu ve Üç-Oklu Türkmenler de katılmış idiler. Bu Avşarları XVIII. yüzyıldan itibaren Haleb bölgesine gitmeyip Çukur-Ovada kışlamağa başlayan ve Zamanlı bölgesinde yaylayan Avşarlar ile karıştırmamalıdır. Bu sonuncular, yukarıda anlatıldığı gibi, Haleb Türkmeni Avşarları idiler. Biraz aşağıda onlardan yeniden bahsedilecektir.
Avşarlar`ın Orta ve Balı-Anadolu`da yer adlarına sahip Oğuz boyları arasında en başta gelen teşekküllerden biri olduğuna daha önce işaret edilmişti. Bunun yanı sıra o bölgedeki Yörük toplulukları arasında da bu boyun adını taşıyan bazı oymaklar görülmektedir.
6. Uşak:
Uşak bölgesi XVI. yüzyılda oldukça mühim bir Yörük topluluğunun yaşadığı bir yer idi. n. Selim devrinde bu Yörük topluluğu arasında oldukça büyük bir Avşar oymağı da görülmektedir. Bu oymak, Hoca Fakihlu (54 vergi nüfuslu), Öksüzler (102 vergi nüfuslu), Musacalu (56 vergi nüfuslu), Avşar (56 vergi nüfuslu), Avşar (65 vergi nüfuslu) olmak üzere beş obaya ayrılmıştır.
7. Aydın:
Aydın`ın Boz-Doğan kazası dahilinde Çullular adlı bir oymak arasında 28 vergi nüfuslu Avşar adlı bir oba bulunduğu gibi, Birgi çevresinde de nüfusu bunun kadar olan Avşarlu ve Balabanla adlı başka bir oymak da vardı.
Bunlardan başka Ankara`nın güney batısında yaşayan Haymana adlı topluluğa mensub Sivri Hisar toprağındaki Sanlu oymağının obaları arasında da 35 nüfuslu vergi Afşar adlı bir oymak görülmektedir.
DEVAMI 6. BÖLÜMDE
|
