ŞİİRDE HECE VEZNİ ve ŞİİR YAZMA TEKNİĞİ (3)
Mustafa Mete İSLAMOĞLU
YAZIYOR
ŞİİRDE HECE VEZNİ
VE
ŞİİR YAZMA TEKNİĞİ
(3)
On ikili 4 + 4 + 4, örnek verelim
&8212;
Sevdalandık + yürekleri + dağlayarak.
Ferhatların + şirinlerin + gelsin dile!
Erir karlar + derelerden + çağlayarak.
Bahar gelsin + bülbül uçsun + konsun güle!
On ikili 6 + 6 örnek verelim
&8212;
Gül verirdi gönül + bahçem dalım ile.
Döküldü yaprağım + çöle döndüm şimdi.
İlkbaharda çağlar + idim Salım ile
Arındım duruldum + göle döndüm şimdi.
On üçlü 4 + 4 + 5, örnek verelim
Seher vakti + ezan ile + kalktı elimiz.
Gemileri + indirmeden + aktı selimiz.
Allah Allah + nidasıyla + yaktı dilimiz.
Hücum dedi + Fatih Mehmet + Ulubatlıya.
Dayanmadı + şer kalesi + beyaz atlıya!
On dörtlü 7+7: örnek verelim
&8212;
Bahçemdeki goncanın + oluşuna ne deyim!
Sönük geçen sevdamın + soluşuna ne deyim!
Alın yazısı derler + buluşuna ne deyim!
Mevla`mdan yar istedim + bu hoyratı gönderdi!
Hep beraber en güzel şiirleri yazarak, şiirleştirmek kalıcı eserler yaratmak ümidiyle
En derin sevgi ve saygılarımı sunar şiir dostlarını selamlarım.
ŞAİR KİMDİR ŞAİR NASIL OLUR ŞİİRLE ÖRNEK
Alim meclisinde tatlı diliyle,
Edebiyat ehli sevgi seliyle,
Bülbül nağmesiyle sarı teliyle,
Gönülde gülünü deren şairdir
Güneşin ışığı dağın gölgesi.
Gönül dostu yazan bağın belgesi,
Özü sözü doğru çağın bilgesi&8230;
İlimde irfanı gören şairdir!
Muhabbeti çiçek açar,söz olur
Hayalleri şiir olur, göz olur.
Sevdalanır, aşkı yakar,köz olur.
Erişilmez sırra eren şairdir
Mazlumun yanında, haksıza karşı&8230;
Kalbi İman dolu dilinde marşı.
Gözleri semada nurlayıp arşı
Doğmayan yıldızı gören şairdir!
Ramazanım derki doğru yazandır!
Kalemle zalime mezar kazandır!
Bazen aşık olur, bazen ozandır!
Heceleri tek tek ören şairdir!
Evet işte şair budur şair ne doğulur
Nede olunur şair usta çırak ve bilgi ve
beceri işidir.
6 + 5 örnek verelim
Zincirbent ayaklı koşma
Seher vakti gelsem koynuna girsem.
Gönül bahçesinin sırrına ersem.
Bağrında açılan gülünü dersem.
Aşk ile öpünce ballanır mısın
Ballanır mısın sen çiçekse özün,
Yollara bakıp da beklerse gözün,
Özlemle kavrulup olmasa sözün,
Alev alev yanar pullanır mısın?
Pullanır mısın can karşına çıksam&8230;
Tanır gibi olsam yüzüne baksam&8230;
Gönül sarayına kandili yaksam&8230;
Benimle oynayıp sallanır mısın?
Sallanır mısın gam heybesi dolsa,
Yolumuz hem batak hem diken olsa,
Mevsimler karışsa yaprağım solsa,
Baharı beklemez allanır mısın?
Allanır mısın yar uğrarsa yolum,
Sarmadan koynumda kalırsa kolum,
Ya da Ramazanı alırsa ölüm,
Benimle mahşere yollanır mısın?
Hece Ölçüsü ve Özellikleri, Örnekler, Konu Anlatımı
&8226; Halk Şiirinde Dizelerdeki hece sayısı eşitliğine dayanan ölçüye hece ölçüsü, denir.
&8226; Halk ozanları, hece ölçüsüne ``parmak hesabı´´ adı vermişlerdir.
&8226; Hece ölçüsü Türk şiirinin millî ölçüsüdür. Türkçe kelimelerde hemen hemen bütün heceler eş değerde söylenir. Hecelerde kalınlık, incelik, uzunluk, kısalık farkı gözetilmez. Bu bakımdan hece ölçüsü Türkçenin fonetik (ses) yapısına uygundur.
&8226; Türkçe ile yazılmış en eski şiirlerde hece ölçüsü kullanılmıştır. İslamiyet öncesi sözlü Türk edebiyatında ve bu geleneğin devamı olan Halk edebiyatında hece ölçüsü kullanılmıştır. İslamiyetten sonra Divan edebiyatında aruz ölçüsü kullanılırken, Halk edebiyatında hece ölçüsü kullanılmaya devam edilmiştir.
&8226; Türk şiirinde en çok hecenin 7`li, 8`li ve 11`li kalıpları kullanılmıştır.
Hece ölçüsünün ``hece sayısı´´ ve ``duraklar´´ olmak üzere iki temel özelliği vardır.
a) Hece Sayısı:
Hece ölçüsüyle yazılmış bir şiirin bütün mısralarında eşit sayıda bulunur. Hece sayısı aynı zamanda o şiirin kalıbı demektir.
Bu va tan top ra ğın/ ka ra bağ rın da -6+5=11`li hece ölçüsü
Sı ra dağ lar gi bi/ du ran la rın dır -6+5=11
Bir ta rih bo yun ca/ o nun uğ run da -6+5=11
Ken di ni ta ri he/ ve ren le rin dir -6+5=11
Bu dörtlükteki bütün dizeler 11 heceden oluşmaktadır. Dolayısıyla bu şiir Hece ölçüsünün 11`li kalıbıyla yazılmıştır.
Bu da ğı a şam de dim
A şam do la şam de dim
Bir ha yır sız yâr i çin
Her ke se pa şam de dim
Bu dörtlük 7`li hece kalıbıyla yazılmıştır.
Baş ka sa nat bil me yiz, kar şı mız da du rur ken
Söy len me miş bir ma sal gi bi A na do lu`muz
Bu şiir Hece Ölçüsünün 14`lü kalıbıyla yazılmıştır.
Not: Heceleri doğru saymak için dizede geçen ünlü harfleri saymak kolaylık sağlar.
Örnek:
Yürü bire / yalan dünya (4+4=8`li hece ölçüsü)
Sana konan / göçer bir gün
İnsan bir ekine misal
Seni eken/ biçer bir gün (Karacaoğlan)
b) Durak:
Hece ölçüsüyle yazılan şiirlerde, ahengi artırmak amacıyla dizeler okunurken belli yerlerinden ayrılır. Bu ayrım yerlerine durak (durgunlanma) denir.
1. Durak, ahenk sağlayan bir çeşit ses kesimidir.
2. Sözün gidişi zorlanmadan şiir okuyucusuna bir nefes payı bırakılmıştır.
3. Duraklarda kelimelerden ortalarından bölünemez. İyi bir durakta kelime mutlaka bitmiştir.
Not: Bir şiirde, bütün dizelerin durakları aynı olabileceği gibi, belli dizelerde farklı duraklar da kullanılabilir. Bir şiirin her dizesinde farklı duraklar kullanılmışsa, o şiir duraksız kabul edilir.
4. Hece ölçüsünde ikili, üçlü, dörtlü, beşli, altılı duraklar kullanılmıştır.
Kalıplar:
1. Hece ölçüsüyle yazılmış bir şiirde, bir mısradaki hece sayısı o şiirin kalıbıdır.
2. Hece ölçüsünde ``ikili´´ den ``yirmili´´ ye kadar kalıp vardır.
3. Türk şiirinde en çok kullanılan kalıplar yedili, sekizli, onbirli, ondörtlü kalıplardır.
Yedili kalıp:
Giderim-/yolum yaya 3+4=7`li hece ölçüsü
Cemâlin-/benzer aya
Eridim-/hayal oldum
Günleri-/saya saya
Sekizli kalıp:
Gel dilberim-/kan eyleme 4+4=8`li hece ölçüsü
Seni kandan-/ sakınırım
Doğan aydan / esen yelden
Seni gülden / sakınırım (Âşık Ömer)
Hece ölçüsünün on birli kalıbı:
İptida Bağdad`a / sefer olanda 6+5=11`li hece ölçüsü
Atladı hendeği / geçti Genç Osman
Vuruldu sancaktar / kaptı sancağı
İletti, bedene / dikti Genç Osman ( Kayıkçı Kul Mustafa )
Hece ölçüsünün on dörtlü kalıbı:
Başka sanat bilmeyiz / karşımızda dururken 7+7=14`lü hece ölçüsü.
Söylenmemiş bir masal / gibi Anadolu`muz
Arkadaş, biz bu yolda/ türküler tuttururken
Sana uğurlar olsun / ayrılıyor yolumuz ( Faruk Nafiz Çamlıbel)
Duraksız şiir: (Hece ölçüsünün on birli kalıbı):
Bir düşünsen, yarıyı geçti ömrüm 11
Gençlik böyledir işte, gelir gider; 11
Ve kırılır sonra kolun kanadın; 11
Koşarsın pencereden pencereye 11 (Cahit Sıtkı Tarancı)
Yukarıdaki dörtlüğü oluşturan bütün dizelerdeki hece sayısı 11`dir. Fakat bütün dizelerde duraklar aynı yerde değildir. Kelimeler ortadan bölünemeyeceğine göre bu dörtlüğü duraksız kâbul etmek zorundayız. Bu durumda yukarıdaki şiir hece ölçüsünün 11`li kalıbıyla ve duraksız olarak yazılmıştır diyebiliriz. SON..
DİKKAT: BURDA ANLATMAYA ÇALIŞTIKLARIMA HARFİYYEN UYULDUĞU TAKTİRDE HARİKA ŞİİRLER YAZABİLİRSİNİZ.
10-KASIM-2015
ERDEMLİ
|
