Onun sonuncu günü...
Elxan Şahinoğlu,
``Atlas´´ Araşdırmalar M&601;rk&601;zinin r&601;hb&601;ri - Bakü
... 1980-ci ill&601;rin &601;vv&601;ll&601;riydi.
Şuşadan Ağdama dönerken, atamdan avtomobili Hank&601;ndiy&601; sürm&601;sini xahiş etdim. Burada heç zaman olmamışdım. Şuşada ik&601;n yuxarıdan aşağıya baxdığım, gec&601; ik&601;n Malıb&601;yli k&601;ndind&601;n parıltısını izl&601;diyim ş&601;h&601;ri iç&601;rid&601;n görm&601;k ist&601;yirdim.
Gördüm. Modern ş&601;h&601;r, asfaltlanmış yollar, parklar. N&601; Ağdam, n&601; d&601; Şuşaya b&601;nz&601;yirdi. Avtomobild&601;n düşüb ş&601;h&601;rd&601; g&601;zişdik.
B&601;lk&601; el&601; bu zaman üzb&601;üz g&601;l&601; birl&601;dik onunla.
... Ağdamın Gülablı k&601;ndind&601;yik. Sanatoriyada dinc&601;lirik. O, zaman istirah&601;t ed&601;nl&601;rin ixtiyarına Az&601;rbaycanda tayı-b&601;rab&601;ri olmayan fin evl&601;ri verilmişdi. Ağdamın o zamankı partiya komit&601;sinin birinci katibi Sadıq Murtuzayev Ağdamı v&601; &601;trafını b&601;z&601;m&601;yi sevirdi. Gülablıda istirah&601;t etm&601;y&601; g&601;l&601;nl&601;r üçün atlar saxlanılırdı. Yaxşı yadımdadır, atlara m&601;rhum müg&601;nni S&601;xav&601;t M&601;mm&601;dovun &601;misi oğlu Elbrus baxırdı. Elbrus, atam, m&601;n v&601; qardaşım atlara min&601;r&601;k Qarabağın &601;n yüks&601;k zirv&601;l&601;rind&601; g&601;zintiy&601; çıxmağa q&601;rar verdik. Çox yerl&601;rd&601;n keçdik, h&601;tta el&601; bir ucqar nöqt&601;y&601; qalxdıq ki, Şuşa aşağıda qalmışdı.
Qarabağ t&601;bi&601;tinin göz&601;l güş&601;sinin bir yerind&601; özümüz&601; v&601; atlara dinclik verdik. Bulağın yaxınlığındakı ağaclıqda 10-a yaxın erm&601;ni g&601;nc tonqal qalayaraq kabab hazırlıqlarına başlamışdı. 30-35 yaşlarında idil&601;r. O da o ill&601;r t&601;xmin&601;n h&601;min yaşda idi.
Burada da rastlaşa bil&601;rdik onunla.
O da biziml&601; üzl&601;ş&601; bil&601;rdi. H&601;rd&601;n Şuşaya qalxıb, az&601;rbaycanlı aşbazın bişirdiyi x&601;ng&601;ld&601;n dadarmış. Şuşada hazırlanan x&601;ng&601;li çox sev&601;rdi.
Canlı olaraq 1998-ci gördüm onu.
... Aramızda 3 metr m&601;saf&601; var. Ali kürsüy&601; yenic&601; yiy&601;l&601;nib. Dağlıq Qarabağ probleminin h&601;lliyl&601; bağlı müxt&601;lif suallar verir&601;m ona. Sualların k&601;skinliyini artırdıqca da, diqq&601;tl&601; mimikasını izl&601;yir&601;m ki, b&601;lk&601; &601;s&601;bil&601;ş&601;. Ancaq üz cizgil&601;rind&601; n&601; bir emosionallıq, n&601; d&601; hansısa g&601;rginlik elementl&601;ri müşahid&601; edir&601;m, danışark&601;n t&601;l&601;smir, h&601;r cüml&601;sini xususi vurğuyla bitirir, dodaqları gah sağa, gah da sola yön alır. O anda ``yalnız bel&601;si çox soyuqqanlı ş&601;kild&601; böyük bir k&601;ndin, ş&601;h&601;rin v&601; q&601;s&601;b&601;nin yer üzünd&601;n silinm&601;sin&601;, minl&601;rl&601;r günahsız insanın q&601;tlin&601; &601;mr ver&601; bil&601;r´´ dey&601; fikirl&601;şir&601;m. Bel&601;si vaxtil&601; ona dadlı x&601;ng&601;l bişir&601;n&601; d&601; uf dem&601;zdi.
O, Xocalıda soydaşlarımız qanına q&601;ltan edil&601;rk&601;n, qadınların, uşaqların q&601;tlini yaxından izl&601;yirdi. O, bizi Şuşa, Gülablı, Malb&601;yli, Laçın, K&601;lb&601;c&601;r, Ağdam, Füzul, Qubadlıdan m&601;hrum edib. O, özününkül&601;r&601; d&601; aman verm&601;di, küç&601;l&601;rd&601; soydaşlarının qanını tökdü, v&601;zif&601;y&601; g&601;tirdiyi insanı ev dustağı etdi.
Sabah onun hakimiyy&601;t kürsüsünd&601; son günüdür. Ged&601;rk&601;n etirafından da qalmır: ``V&601;zif&601;d&601; olduğum 10 ild&601; C&601;nubi Qafqaz daha t&601;hlük&601;siz olmadı, bölg&601;d&601; problem çoxdur´´.
Problem nec&601; d&601; çox olmasın? Bu insanlıq sif&601;tini itirtmiş m&601;xluq çör&601;k k&601;sdiyi insanların sonradan başlarını k&601;sdi, torpaqlarını aldı &601;ll&601;rind&601;n, bizl&601;ri ata yurdumuza, öz soydaşlarını is&601; Bakının nem&601;tl&601;rin&601; h&601;sr&601;t qoydu.
O indi d&601; asıb k&601;sm&601;kd&601;n danışır, ali kürsünü özü kimi birisin&601; ötürdüyü simaya son n&601;sih&601;tl&601;rini verir:
- ``Müxalif&601;tl&601; diyaloq qurma, onlarla m&601;hk&601;m&601; vasit&601;sil&601; danış´´;
- ``Az&601;rbaycanla danıqışılarda bir addım da geri atma´´
Onun ağlı başına g&601;l&601;n deyil. Soydaşlarına bölg&601;d&601; basdırdığı ``minanı´´ v&601;siyy&601;t edib gedir. Ancaq bel&601;si uzağa getm&601;y&601;c&601;k. Soydaşlarından h&601;r hansı biri n&601; vaxtsa ağıllanaraq h&601;min separatçılıq minasını çıxartmaq ist&601;s&601; o yenid&601;n peyda olacaq. Görünür, o, bird&601;f&601;lik getm&601;y&601;n&601; q&601;d&601;r bu torpaqlardan ``mina´´ çıxarılmayacaq.
... Onun Ağdamın &399;tyem&601;zli k&601;ndind&601; h&601;r t&601;r&601;fi tut, &601;rik, şaftalı ağacları il&601; &601;hat&601; olunmuş göz&601;l h&601;y&601;ti var idi, yayın istisind&601; burada dinc&601;l&601;rdik. Vaxtil&601; h&601;min h&601;y&601;tin sahib&601;si olan ağbirç&601;yimizi bu günl&601;rd&601; Bil&601;c&601;ri stansiyasının relsleri yaxınlığındakı ucuq-sökük, &601;trafı d&601;mir töküntül&601;ryl&601; bürünmüş evind&601;n son m&601;nzil&601; yola saldıq. Bu ağbirç&601;k Bakıda qaçqın h&601;yatı keç&601;rm&601;y&601; m&601;cbur olan bacı qardaşlardan sonuncu sağ qalanıydı.
İnsanları bu gün&601; salan n&601; qazandı?
Soydaşlarımız doğulduqları torpağı görm&601;d&601;n dünyaya tapşırılır, intiqam hissi azalmır, oradakı torpaqlarımızın müv&601;qq&601;ti sahibl&601;ri is&601; açlıq v&601; s&601;fal&601;td&601;n çıxış yolu tapmayaraq sabahkı günl&601;ri üçün qorxu içind&601; yaşayırlar.
|
