Dün 1.7350 liraya çıkan dolar tarihi zirvesine çok yaklaştı. Doları tetikleyen neden Euro’daki kayıp ve Türkiye’den çıkan paralar.

Dolar dün 1.7350 liraya kadar yükselirken TL karşısındaki tarihi zirvelerini zorlamaya başladı. Bir günlük artış 3 kuruşu buldu. Amerikan parası, Türk Lirası karşısında 11 Şubat’tan bu yana yüzde 6.6 değer kazanırken, artışın arkasındaki 5 temel neden dikkat çekiyor. Başlıca neden yabancıların son 15 günde Türkiye’den çıkardıkları 2-2.5 milyar dolar olarak gözüküyor. Ayrıca küresel kriz, özel sektörün dış borç ödemeleri ve bireysel yatırımcının döviz satışını durdurması da önemli etkenler arasında. İşte doları tırmandıran 5 neden:

1-) Euro’daki kayıp doları şahlandırıyor
Avrupa Birliği ülkelerinin krize karşı ortak bir politika belirleyememesi Euro’nun dolar karşısında değer kaybetmesine neden oluyor. Örneğin son olarak Doğu Avrupa ülkelerinin ekonomik açıdan desteklenmesi konusunda Birlik içinde ortak görüş sağlanamadı. Bu gelişme nedeniyle sadece dün Euro, dolar karşısında yüzde 0.8 değer kaybetti. Euro’daki düşüş doların iç piyasadaki fiyatının da daha hızlı artmasına neden oluyor. 11 Şubat’tan bu yana dolar TL karşısında yüzde 6.6 prim yaparken, Euro’daki artış yüzde 3.7 kaldı.

2-) TL’nin rakipleri de çöküşe geçti
Tüm dünyada yatırımcılar, kriz sırasında en güvenilir liman olarak kabul edilen ABD Hazine tahvillerine yöneliyor. Bu talep nedeniyle 1 yıl vadeli ABD Hazine tahvilinin yıllık faizi yüzde 0.6’ya kadar inerek tarihinin en düşük düzeylerine geriledi. Tahvil almak için dolara geçen yatırımcı gelişen piyasalarındaki varlıklarını satıyor. Bu yüzden sadece TL değil, tüm para birimleri dolara karşı değer kaybediyor. Örneğin TL’nin düşüşünün yüzde 6.6 olarak gerçekleştiği 11 Şubat’tan bu yana dolara karşı Polonya Zilotisi yüzde 10.1, Kore Won’u yüzde 12.72, Macaristan Forint’i yüzde 8.5 değer kaybetti.

3-) Yabancı 2 haftada 2.5 milyar götürdü
Piyasalardaki yabancı çıkışı Merkez Bankası faizlerinin düşmesiyle hızlandı. 11 Şubat’tan bu yana yabancı yatırımcıların İMKB’deki payı 3.4 puan düşüşle yüzde 63.53’e indi. Bono piyasasında ise henüz veriler ortaya çıkmamasına rağmen, özellikle 19 Şubat’ta Merkez Bankası’nın 1.5 puanlık sürpriz faiz indiriminden sonra yabancı satışlarının hızlandığı görülüyor. Bankacıların hesaplaması sadece şubatın üçüncü haftasında hisse senedi piyasasında 300, bonoda ise 900-1.2 olmak üzere toplam 1.2-1.5 milyar dolarlık yabancı çıkışı olduğu yönünde. Geçen hafta da devam eden satışlarla son iki haftada Türkiye’den 2-2.5 milyar dolara yakın yabancı sermaye çıkışı olduğu tahmin ediliyor.

4-) Sendikasyon ve dış borç için 13.4 milyar dolar
Türkiye’ye doğrudan ve portföy yatırımı yoluyla gelen yabancı sermaye miktarı azalırken, bankalar ve özel sektörün geçen yıllarda aldığı dış borçların ödemesi devam ediyor. Bankacılık sektörü mart-nisan ve mayıs ayında toplam 2.85 milyar dolarlık sendikasyon kredisi geri ödemesi yapacak. Bankaların ekim sonuna kadar yapacağı toplam dış borç servisi ise 6.2 milyar doları buluyor. Reel sektör de ekim sonuna kadar toplam 7.2 milyar dolar ödeyecek. Bu da döviz talebi yaratıyor.

5-) 12.5 Milyar $ çıktı yastık altındaki para azaldı
Geçen yılın son üç ayında yabancı yatırımcı Türkiye’den 11.5 milyar dolar götürdü. Buna karşın Merkez Bankası’nın Ödemeler Dengesi’nde ‘Net Hata Noksan’ olarak takip ettiği kimliği belirsiz para girişi 12.5 milyar dolar oldu. Kimliği belirsiz sermaye girişi nedeniyle geçen yıl kurlar fazla artmadı. Bu para girişi çoğunlukla yastıkaltı altın ve dövizlerin yükselen fiyatlar nedeniyle vatandaş tarafından satılarak sisteme sokulmasından kaynaklandı. Ancak yastıkaltı kaynak da sonsuz olmadığı için bu kaynaktan piyasaya döviz girişi azaldı. Bu da piyasalarda döviz arzı eksikliği doğurdu.

DOLAR BUNDAN SONRA NE OLUR?
DOLARIN bugüne kadar gördüğü en yüksek seviye 1.75-1.77 TL aralığı. Bu seviye daha önce 2001 Kasım, 2003 Mart ve 2006 Haziran aylarında denendi ve dolar bu seviyeden aşağı doğru düşüşe geçti. Bu yüzden söz konusu seviye teknik anlamda tarihi bir direnç olarak kabul ediliyor. Eğer yukarıda belirttiğimiz olumsuz şartlar devam ederse bu direncin kırılması mümkün olabilir: Teknik analistlere göre 1.75-1.77 arasındaki bandın kırılması durumunda doların ilk etapta gideceği nokta 1.85 lira. Burayı da geçerse 1.94 ve 2.03 lira yeni hedefleri olacak. 
Oğuz Karamuk / Star