Ünlü Türk casusu “İngiliz Kemal” adıyla tanınan Ahmet Esat Tomruk öleli 42 yıl oluyor. Türk Milleti’nin yetenekli evlatlarından biri olan Tomruk,  I. Dünya Savaşı’nda, İstiklal Savaşı’nda ve 2. Dünya Savaşı’nda, yaptığı istihbarat çalışmalarıyla ordularımıza destek vermiş; ana dili gibi bildiği İngilizce’den dolayı da hep ‘İngiliz Kemal’ olarak anılagelmiş özverili bir memleket evladı.

 

1. Dünya Savaşı’nda Cemal Paşa’nın buyruğunda Arap çöllerinde İngiliz casusu Lawrance’i takip ettiği biliniyor. Fakat bu Türk çocuğunun en büyük hizmeti, Millî Mücadele dönemine rastlar. Bu dönemde, İstanbul Hükümeti’nin Millî Kuvvetleri yok etmek için görevlendirdiği Anzavur ile Amerikalı kimliğiyle görüşür; aldığı bilgileri Ankara’ya aktarır. Dahası, Türk Genelkurmayı’nın buyruğu üzerine Yunan İşgal Kuvvetleri Komutanı General Papulas ile Amerikalı gazeteci kimliğiyle sohbet eder. Çok önemli istihbarat bilgilerini Türk Ordusu’na ulaştırır; ordunun zafere ulaşmasına destek verir.

 

Destandır yaşamı! Kaçar, tutuklanır, Yunan hapishanelerinde çile çeker...

 

Cumhuriyetimiz kurulunca hizmetlerini yine bir süre sürdürür. Yaptığı olağanüstü hizmetlerden sonra Türk Devleti’nden ve Türk Milleti’nden ne diyet ister; ne de çirkin organizasyonlar içine girer… O, görevini yapmış bir yurtseverin gönül huzuru içinde, hizmet mesleğinde örnek bir erdem anıtı olarak köşesine çekilir. Ölümüne yakın tarihlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi,  kendisine “Vatana Hizmet” tertibinden 1964 yılında 500 lira maaş bağlar.1966 yılında da sonsuzluğa göçer...

 

Ölümünden sonra büyük insanın destan hayatı romanlara konu oldu, hakkında filmler çevrildi. Ancak, Öğretmen Yüzbaşı Zekeriya Türkmen’in eserine kadar İngiliz Kemal hakkında belgeli bir çalışma yapılmamıştı. Türkmen’in uzun süren bu millî ‘vefa’ çalışması, “İngiliz Kemal-Millî Mücadele Hatıraları” adı altında, Kültür Bakanlığı yayınları arasından çıktı.

 

Kim bu İngiliz Kemal? Neler yaptı, neler yaşadı?

 

Şöyle, kuşbakışı, bu destan hizmet yaşamına bir göz atalım mı?

 

Asıl adı Ahmet Esat olan İngiliz Kemal rumi 1308, miladi 1892-93 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Evkaf Nezareti Varidat Kalemi Müdürü Mehmet Raşit Bey, annesi Sıdıka Hanım’dır. Ahmet Esat, küçük yaşta babasını yitirdikten sonra, dayısının koruması altına girdi. Orta eğitimini almasının ardından Galatasaray Lisesi’ne başladı. Burada geleceğin ünlü gazeteci-yazarlarından Ruşen Eşref (Ünaydın) ile okul arkadaşlığı yaptı. Atak ve kabına sığmayan bir delikanlıydı. Boks ve yelken sporuyla ilgilendi. Fransızca’sını ilerletti. Fransa’daki gençlerle mektuplaşır oldu. Onun yurt dışı mektuplaşmaları Abdülhamit yönetimini kuşkulandırdı. Yıldız Sarayı’nda sorgulandı.

 

 

İngiltere yolculuğu...

 

Annesi ve dayısı, bu kabına sığmayan çocuğun, Abdülhamit yönetiminde başına bir iş geleceği endişesini taşır oldular. Dayısı çare olarak, Onu Yahudi simsar aracılığıyla bir İngiliz gemisine bindirip, yurttan çıkarttı.

Gemi yolculuğu sırasında girişken Ahmet Esat, kaptanın sevgisini kazandı. Kaptan’a ‘baba’ diye hitap etmeye başladı. Bu yaklaşımdan hoşlanan kaptan İngiltere’ye vardıklarında Ahmet Esat’ı evine götürdü. Eşi’de onu bir çocuğu gibi sevdi. İngiliz Koleji’ne verdiler. İngilizce’yi tüm lehçeleriyle öğrendi... Ve bu dil öğrenimi, Ahmet Esat’ın fırtınalı yaşamının da habercisi gibiydi...

 

O, artık ‘İngiliz Kemal’ idi...

 

Vatan hizmeti başlıyor…

 

1. Dünya Savaşı başlayınca yurda döndü. Önce Çanakkale Cephesi’nde görev aldı. Sonra ilk millî istihbarat teşkilatlarımızdan biri olan Teşkilat-ı Mahsusa’ya girdi. Cemal Paşa’nın yanında Sina-Kanal Cephesi’nde İngiliz casusu Lawrance’in peşine düştü. Bir ara Kutulamare’de tutsak edilen İngiliz General Tawshend’in bulunduğu hapishaneye atılarak, ondan bilgi almakla görevlendirildi.

 

Mütareke yıllarında İstanbul’da idi. İngilizler İttihatçıları tutuklamaya başlayınca, İngiliz Kemal, İttihatçıları kurtarmaya çalıştı. Bunu anlayan İngilizler, onu tutukladılar. İşkence yaptılar. O, fırsatını bulup hapishaneden kaçtı. Çanakkale Boğazı’nda yakalandı. Çanakkale’de yine hapse atıldı. O yine kaçtı ve Türklüğün yüz akı Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’sına doğru yola çıktı...

 

 

Görev Kemal Paşa’dan...

 

İngiliz Kemal sanlı Ahmet Esat Bey, İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Rumca biliyordu... Ankara’daki Millî ordu için bulunmaz bir değerdi.

 

Ankara’da başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere; Genelkurmay Başkanı Albay İsmet (Paşa) ve Müdafa-ı Millîye Vekili Fevzi Paşa ile görüştü. Kendisine Genelkurmay İstihbarat Şubesi’nde görev verildi. Ama asıl görev arkasından gelecekti...

 

Kemal Paşa, Yunan İşgal Kuvvetleri Karargâhı’ndan bilgi istiyordu. Ve “İngiliz Kemal” bu iş için görevlendirildi. Önce Antalya’ya gitti. Orada sahte pasaportlar yaptırdıktan sonra Amerikalı gazeteci Henry Williy kimliğine büründü. Rodos’a geçti. Rodos’ta Amerikalı gazeteci ve sinema muhabiri olarak dolaştı. Sonra da gerçek görevi için İzmir’e geldi. Renkli kişiliği sayesinde Yunan subaylarıyla kısa sürede dost oldu. Yunan Genel Karargâhı’na girdi. Yunan Orduları Komutanı General Papulas ile konuştu. Papulas onu, Yunan Kralı’nın Anadolu’ya yapacağı ziyarette takip edecek gazeteciler arasına soktu. Yunan Genel Karargâhı’ndan aldığı bilgileri günü gününe Ankara’ya iletti.

 

 

Yakalanıyor...

 

O günler Etem’in Yunanlılar’a sığındığı günlerdir. Etem ve arkadaşları İngiliz Kemal’i tanırlar ve Yunan makamlarına ihbar ederler. İngiliz Kemal yakalanır. Sorgusu sırasında hiç Türkçe konuşmaz. Yargıçlar Onun kimliği hakkında kuşkuya düşerler ve onu Atina’ya gönderirler. Bir süre de Atina hapishanesinde kalır. Daha sonra hapishaneden kaçar. Bir Rum’un cüzdanını çalarak para temin eder ve Fransız gemisine binerek, tekrar İzmir’e gelir. Bu zaman içinde Türk Orduları istilacı Yunan kuvvetlerini denize dökmüş; vatan kurtulmuştur. İngiliz Kemal için artık korku yoktur. Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edilir. Kendisine dinlenme izini ve para verilir.

 

 

Yine görev...

 

Yıl 1924... Savaş bitmiştir. Genelkurmay’daki  görevinden ayrılır; İstanbul’a yerleşir. Dört yabancı dil bilmektedir. Tercümanlık yapmaya başlar. Bu arada, 1932 yılına kadar Hafif Siklet Boks Şampiyonluğunu kimseye bırakmaz. Sakin bir yaşam sürerken, 2. Dünya Savaşı çıkar. Devlet Onu bu kez yine göreve çağırır. 2. Dünya Savaşı boyunca Türkiye Cumhuriyeti’nin bir istihbarat görevlisi olarak Balkan ülkelerinde çalışır. Topladığı bilgileri Ankara’ya gönderir. Savaş bitince yine İstanbul’a yerleşir. Bir süre Anadolu Ajansı’nda çalışır. Daha sonra Hilton Oteli’nin tercümanı olur ve turist rehberliği yapar. Vatana yaptığı örtülü hizmetlerin bedelini, çirkin organizasyonlara girerek çıkartmaya çalışmaz. Son yılları yoksulluk içinde geçer. TBMM’ne başvurur. Türkiye Büyük Millet Meclisi de 26 Haziran 1964 yılında çıkarttığı özel bir kanun ile, İngiliz Kemal sanlı Mahmut Esat Tomruk’a, “Vatani Hizmet” tertibinden  500 lira maaş bağlar.

 

Türk Milleti’nin bu has evladı, 14 Şubat 1966 tarihinde sonsuzluğa göçer...

 

Hakkında romanlar yazılır... Filmler çevrilir...

 

Yazar Recai Sanay tarafından yazılan romanların adları şöyle: Türk Casusu İngiliz Kemal İstiklal Harbinde (2 cilt), Türk Casusu İngiliz Kemal Yunan zindanlarında, Türk Casusu İngiliz Kemal 2. Dünya Harbi’nde, Türk Casusu İngiliz Kemal Lawrens ile Karşı Karşıya, İngiliz Kemal Yakınşark İhtilalcileri Arasında, İngiliz Kemal Kıbrıs Muamması Peşinde...

 

Ayrıca kendisinin 1924 yılında yayımladığı kitap: “İşgal ve Mücahede Senelerinde Bir İstanbul Gencinin Yaptıkları” adını taşıyor.

 

Kendisi hakkında bir diğer kitap ise, yazımızın başında sözünü ettiğimiz Zekeriya Türkmen’in eseridir. Nitekim biz de bu yazıda çoğunlukla Türkmen’in çalışmasından yararlandık.

 

Durağı uçmak olsun!

 

Mevlüt Uluğtekin Yılmaz

7 Ağustos 2008

(www.turkdirlik.com sitesinden alınmıştır)