-Ermeni Lejyonerler Birliği adıyla milis gücü kurdu. Ve 4 bini aşkın Ermeni asıllı askerler Adana’ya geldi. Ermeni lejyonerler en çok Kozan’da katliam yaptılar.

 1916 yılı 27 Ekim tarihinde Fransa’nın başkenti Paris’te “Fransız Ermeni Doğu Lejyonu”nun kurulduğu resmi belgelere yansıdı. İlk aşamadı 10 bin Frank para ayrılarak teşkil edilen Ermeni Lejyonu 6 Tabur olarak düzenlendi. Her taburda yaklaşık 800 silahlı güç olacaktı. Ermeni Lejyonu’nun kurulması için Mısır’daki Ermeni heyetinin başkanı Bogos Nubar Paşa ile Fransız Savunma Bakanlığı ve kumandanlar görüşmeler yapmışlar ortak karar almışlardı.  Fransız Ermeni Lejyonu, kurulduktan sonra General Romieu kumandası altında olacaktı. Eğitim yeri olarak da Kıbrıs adası seçildi. 

 Osmanlı ülkesinden Avrupa’ya Fransa mülteci olarak gelenler, ABD’de bulunan Ermeni gönüllüler ile Tehcir sonrası Mısır’ın Port Said liman şehrindeki çadır kamplarda bulunan Ermeni gençler Ermeni lejyonuna alındı. Fransız Ermeni Lejyonu’na mensup askerler 1917 yılında başlayan İngiltere’nin yönettiği Filistin kampanyasına katıldı.  Gazze-Birşiba savaşlarında Türk askerlerine acımasızca kurşun atanlar arasında onlar vardı.  General Allenbi’nin kumandasındaki ittifak askerleri 19-21 Eylül 1918 tarihlerinde süren Mecidiye savaşlarında Osmanlı askerlerine karşı şiddetli saldırıda bulundu. Saldıran güçler arasında  İngiliz, Fransız, ANZAK askerleri ile Fransız Ermeni Lejyonu ve Arap isyancılar da vardı.  

   Osmanlı tarihlerinde “Mecidiye savaşı” olarak geçen bu olaydan sonra Şam kaybedildi. İslam inancına mensup Şerif Hüseyin’in evlatları Faysal ve Abdullah’ın emrindeki silahlılar ile Fransız üniforması altında askeri eğitim yapan Ermeni lejyoner askerler omuz omuza işbirliği yaparak Türklere saldırdılar.ngiliz resmi belgelerine göre Mecidiye savaşına  12 bin eğitimli asker, 57 bin süvari, 540 top katılmıştı. Osmanlı’nın askeri gücü de 3 bin eğitimli asker, 32 bin süvari, 402 top idi. Savaş sonrası Osmanlı ordusu yenilgi aldığı gibi kısa sürede ordu dağılarak tam bir felaket yaşanmıştı.” Mecidiye savaşı” bir bakıma Anadolu’nun bağrında isyan ve savaşlar çıkaran Ermeni silahlı gruplara (Fransız Doğu Lejyonuna)  Türkleri dövdürmek anlamına geliyordu.  Bahsettiğimiz bu acı olay  yaşanırken hayatta kalan Türk askerleri perişan bir halde Anadolu’ya çekilmeye başladı. Ve tarihin bir perdesi böylelikle kapanmış oldu.   

   KİLİKYA’DAKİ KAMAVORLAR…    

 Fransız ordusu 17 aralık 1918 tarihinde denizden Mersin’e çıkarma yaptı. Ertesi 18 Aralık günü Adana tren istasyonunda Fransız kumandan ve askerler vardı. Doğu Akdeniz’in sahildeki limanlarına gelen Fransız donanması, Fransız Doğu Lejyonu askerlerini de karaya çıkardılar.  Öncelikle Adana şehir merkezinde kurulan askeri çadır kamplara yerleşen Ermeni lejyonerler Türklerden kin ve intikam peşinde idi.  Adana, Sis (Kozan), Haçin şehirlerindeki Ermeni lejyonerlere Kamavorlar deniliyordu. Bunların özelliği göğüslerine  doladıkları kurşun şeritlerini “haç şeklinde” yerleştirmeleri idi. “Kama” haç anlamına da geliyordu. Kamavor sözcüğü de “Haçlı askeri” demekti.  Fransa’nın Kilikya olarak isimlendirdiği Çukurova’da işgal döneminde Kamavorların baskı şiddet ve zulmü yaşandı. Hukuk ve insan haklarını dinlemeyen kamavor askerlerinin baskın yağma, ırza geçme ve öldürme eylemleri sürdü gitti.     1920 yılı Ağustos ayı içinde Adana valiliğini kısa süre işgal ederek Kilikya Ermeni Devleti’ni kurduklarını açıklamışlardı. Ama Fransız İşgal kumandanı Albay Bremond bile bu eylemi onaylamamış, isyancı Ermeni Kamavorlar Valilik binasına baskın düzenleyen Kamavorları kovmuştu.  Çukurova’daki işgalci güçlerin ve işbirliği yaptıkları Ermeni kamavorlar, Ankara Anlaşmasının (20 Ekim 1920) imzalanmasından sonra Çukurova’dan çekilmeyi kabul ettiler. Bu esnada Ermeni kamavor liderleri ile Fransız kumandanlar arasında sert tartışmalar yaşandı.İşgalci güçlerin Türkleri dövdürmek için kurduğu Kamavorlar, Kuvayı milliye’nin şanlı direnişi ile Anadolu’da en büyük tokatı yemişlerdi.  Aradan geçen yıllar sonra Fransız arşivlerinde Adana’nın savaş günleri ile ilgili belgeler araştıran tarihci Taha Toros, Fransız Albay Bremond’un dosyaları içinde bir fotoğraf buldu. Başlarında beyaz ve siyah renkli şapkalar bulunan tepeden tırnağa silahlı gözleri intikam dolu askerlerdi bunlar. Ve bunların ortak kimliği de “Kamavor” idi.

 MISIR`DAKİ ERMENİ DELEGASYONUNUN HAZIRLADIĞI 1919 TARİHLİ TARİHİ VE BÜYÜK ERMENİSTAN HARİTASI

 Mersin`de izci/lejyoner eğitimi alan Ermeni çocuklar -1919 yılı

Adanalı Tarihçi

Cezmi YURTSEVER

Proje Yerlinet tarafından çözümlenmiştir.