GENÇ KALEMLER; (1911-1912)

    Nisan-Ekim 1911 yılında Manastır’da yayınlanmaya başlayan ve burada ilk üç sayısını çıkaran, daha sonra yayınını Selanik’te 5 sayı sürdüren Hüsün ve Şiir (Hüsn ü Şiir) adlı bir derginin devamıdır. Hüsün ve Şiir adlı dergi 9 ncu sayısında ismini Genç Kalemler olarak değiştirmiştir.

    İsim değiştirmesinin gerekçesini “Evet, gazetenin yazı kurulu sizin önceden tanıdığınız gençlerdir. Onlar düşünüyorlar ki Hüsn ve Şiir ismi yalnızca duygulara ilişkin konulara taalluk ediyor. Hâlbuki maksatları yalnız bu değildir. Hüsn ve Şiir’in anlamı ve kapsamı dışında düşünce ürünleri de gazetede geniş bir yere sahiptir. Dolayısıyla derginin ismini değiştirdiler, ona Genç Kalemler dediler.” Diyerek, birinci sayısında açıklamaktadır.

    15 günde bir çıkan Genç Kalemler Dergisi, başlangıçta edebi ve ilmi ağırlıklı bir dergiyken, Ömer Seyfettin’in yazdığı “Yeni Lisan” yazısı ile “Sade Türkçe” akımının öncüsü olmuş, Ziya Gökalp’ın katılması ile de “Türkçü” bir nitelik kazanmıştır.

    Ali Canip ve Ömer Seyfettin önderliğinde, Ziya Gökalp’ın desteğinde “Dilde ve edebiyatta Milli Benliğe Dönüş” anlayışını başarmıştır. Kısa süre içerisinde özellikle genç kuşak arasında ilgi odağı olan dergi, edebi çevrelerde de geniş bir yankı uyandırmıştır. Dolayısıyla bir edebi hareket yaratılmış, bu hareket “Yeni Lisan” ve “Milli Edebiyat” söylemi ile pekiştirilmiştir.

    Ancak, Genç Kalemlerin başlattığı bu hareket özellikle İstanbul aydınları tarafından tepkiyle karşılanmış ve aydınlar arasında sert tartışmalara da neden olmuştur.

    Derginin oluşumunda ilk izlerini Şinasi’de “Safi Türkçe” söyleminde gördüğümüz Türkçülük hareketinin rolü büyük olmuştur. Buna bir de dilde ve edebiyatta yalın söyleyişi yeğleyen, halkın özündeki değerlere yönelen, üstelik 1897 Yunan harbi zaferin simgeleyen ve o dönemin birçok şairlerine ilham kaynağı olan “Ben bir Türk’üm, dinim cinsim uludur” dizesiyle başlayan Anadolu’dan bir ses veya “Cenge giderken” adlı şiirin sahibi Mehmet Emin Yurdakul’un edebi çevresinde yaratmış olduğu coşku ve heyecanı da eklemek gerekir.

    Ömer Seyfettin’in Genç Kalemler Dergisi Başyazarı Ali Canip Bey’e gönderdiği aşağıdaki mektup;

    "Sevgili Cânib Bey,

    15 Kânunisâni 1326. Yakorit

    Cevabınızı almadan işte ben size yazıyorum. Size bir teklifim var. Kanaatlerinize pek yakın

olduğu için hemen kabul edeceksiniz sanıyorum. Bakınız ne! Biraz izah edeyim:

    Edebiyattan nefret ettiğimi ve bu nefretimin iğrenç, tiksindirici bir nefret olduğunu yazmıştım. Bu nefretim edebiyata olmaktan ziyade, lisanadır. Bizim lisanımız -her zaman düşündüğümüz gibi- berbat, perişan; fenne, mantığa muhalif bir lisandır. Garp edebiyatını biraz tanıyan, mümkün değil bu nefretten kurtulamaz.

    Bu lisanı zaman ve vâkıfâne bir çalışma tasfiye eder. Ben işte edebiyattan vazgeçtikten sonra tetebbu edeceğim fenlere, ilimlere çalışırken bu tasfiyeye yardım edeceğim. "..............." ve ”..............." gibi nura, hakikate muhtaç Türkleri Asya`nın karanlıklarına götürmeye çalışacağım.   Çalışmamın esasını teşkil edecek noktalar pek basit: Arapça ve Farsça terkiplerin hiç lüzumu yoktur. Bunlar ancak süs içindir. Kimin gösterecek, teşhir edecek fikri yoksa onları çok kullanılır. Eğer terkipler terk olunursa tasfiyede büyük bir adım atılmış olmaz mı?

    Bunu yalnızca başaramam. Geliniz Cânib Bey, edebiyatta, lisanda bir ihtilâl vücuda getirelim. Ah büyük fikir, çalışmak, sebat ister... “ Yeni Lisan Hareketinin meşalesini yakmıştır.

    Genç Kalemler Dergisi de 2 nci cildin Nisan 1911 tarihli sayısında başlatılan “Yeni Lisan” hareketi ile tanınmıştır. Yeni Lisan Hareketinin manifestosu sayılan ilk makale Ömer Seyfettin tarafından kaleme alınmış ve büyük bir (?) imzası ile yayımlanmıştır. Dilde özleşmenin savunulduğu yazıda, Milli bir yazım oluşturabilmek için önce Milli bir dilin gerekliliği üzerinde durulmuştur.

     Yeni Lisan Hareketi ile dilde sadeleştirmenin özünü, Türkçeden yabancı kural ve kelimelerin çıkartılması ve konuşma dili ile yazı dilinin arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması oluşturmuştur. Kısaca Genç Kalemler Dergisi Dilde birliği ve Millileşmeyi sağlamaya çalışırken, 20 nci yüzyıl “Milli Edebiyat” akımının da öncülüğünü yapmıştır.

    Sadece öncülüğünü yapmakla kalmamış, daha sonraki sayılarda yayımladığı yazılarla Milli Edebiyat akımının ilkelerini ortaya koyması ve bu ilkeler doğrultusunda somut ürünler vermesi açısından da önem kazanmıştır. Özellikle Ömer Seyfettin hikâyeleri ( Bahar ve Kelebekler, Pamuk İpliği, İrtica Haberleri, Bomba vb.) bunun en nitelikli örnekleridir.

     Ziya Gökalp’ın “Gökalp” ismini bu dönemde aldığı, bu dergide çıkan şiirleri (Turan, Altın Yurt vb.), makaleleri (Yeni Hayat ve Yeni Kıymetler gibi) ile Türk Düşünce ve fikir hayatında önemli yer etmeye başladığı ve Türkçülüğün ideologu konumuna geçmeye başladığı görülmektedir.

     Sorumlu Müdürü ve imtiyaz sahibi Nesimi Sarım yönetiminde çıkan derginin idare yeri Selanik’de İttihad Bulvarında bulunmaktaydı. Basımı ise yine bu şehirde bulunan Osmanlı matbaasında yapılmaktaydı. Başyazarlığını Ali Canip (Yöntem) yapıyordu. Ziya Gökalp, Ömer Seyfeddin, Ali Canip (Yöntem) düşünce yazıları, hikâyeleri ve şiirleri ile etkili olmuşlardır.  Akil Koyuncu,  Ali Naci (Karacan),  Celâl Sahir (Erozan),  Edhem Hidayet,  Enis Avni (Aka Gündüz), Faik Ali (Ozansoy),  Fazıl Ahmed (Aykaç),  Hamdullah Suphi (Tanrıöver),  Hüseyin Dâniş (Pedram), Hüseyin Nâmi,  Hüseyin Siret (Özsever),  Hüseyin Suad (Yalçın),  İsmail Nejat,  Kâzım Nâmi (Duru), M. Zühdü,  Mustafa Halûk, Mustafa Nermi, Raif Necdet, Rasim Haşmet, Süleyman Nazif, Süleyman Nesib,  Şahabeddin Süleyman, Subhi Edhem, Tahsin Nahit (Duru), Tevfik Fikret, Yûnus Nadi (Abalıoğlu), Hakkı Suha, Yekta Bahir, M. Nuri, Mehmed Ali Tevfik (Yükselen), Selahaddin Asım gibi birçok yazı yazanlar arasında bulunmuşlardır.

    Esas itibarıyla bir dil ve edebiyat dergisi olmasıyla birlikte tarih, siyaset, felsefe, sosyoloji, antropoloji ve tasavvuf gibi konulara ilişkin makale ve yazılar da yayımlanmıştır. Subhi Edhem’in “Antropoloji Dersleri, Dekart ve Felsefesi, Kimyada Tekâmül” gibi yazıları önde gelenleri olmuştur.

    Dergi 2 nci cildiyle beraber İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin maddi ve manevi desteğini görmüş, Türkçülük akımının en önemli yayımlarından biri olmuş ve o sırada bu cemiyetin Merkez-i Umumi üyesi olan Ziya Gökalp çevresinde gelişen “Yeni Hayat” hareketinin de merkezinde yer almıştır.

    Genç Kalemler Dergisi yayınını dört cilt, 33 sayı sürdürebilmiş, Balkan Savaşı’nın başlamasından sonra Selanik’i kaybetmemiz üzerine yayımı Kasım 1912 tarihinde son bulmuştur. İşgal sonrasında yazarlar İstanbul`a göçmüşler ve önemli bir kısmı Türk Ocağı-Türk Yurdu çevresine katılmışlardır. Derginin yeni Türk harfleri ile basımını TDK gerçekleştirmiştir.

Proje Yerlinet tarafından çözümlenmiştir.