Türk Meclisi
|
Türk Meclisi |
|
||||||||
|
Türk Meclisinde kayıtl?toplam kullanıc? 1835 Görüşlerde Yer alan toplam Makale sayıs? 10677 Açılan toplam Tartışma konusu sayıs? 236 Tartışma Panelindendeki toplam Mesaj Sayıs? 757 Toplam 798 Bilgi Makalesi ve toplam 2060 Haber bulunmaktadır. |
 |
|
| Okuyucularımıza Sunduğumuz Temel Bilgiler |
| MAHTUMKULU FİRAKİ |
|
Mahtumkulu Firâkî (1733 -1783 ) Do ğu edebiyatının yayılıp gelişmesinekatk ısı olan şâirlerden biri de kıymetine ulaşılamayacakgüzellikte şiirler yazan, eserler verensöz üstatlar ından Mahtumkulu-Firâkî`dir. "Firâkî"ş airin mahlası olup "rahatlığı, azatlığı seven", "asayiştaraftar ı" manalarına gelir. Bunun böyle olduğunubu ferasetli şâirin:"Mahtumkulu, ad ın döndü Firaka,Par ıg olup çek özünü kenara."ş eklindeki mısraları da tastikliyor.Eldeki malûmatlara göre Mahtumkulu`nun 1733-1783 y ılları arasında yaşadığı söylenmektedir.Mahtumkulu`nun do ğunun nefis şiirlerininparlak y ıldızı olmasında ve yetişmesinde âlim veş air babası Dövletmemmet Azâdî`nin hizmeti büyüktür.Böyle âlim bir baban ın terbiyesini alan veş ark halklarının filozofça fikirlerini, tarihini, medeniyetini,îslâm ın kaide ve kanunlarını, şerîâti,daima korunup geli ştirilerek gelen ahlâk sistemlerinieksiksiz bilen söz üstad ının eserlerininHER YANA Yars ızlıkdan yaman iş yok,Göz sal ıp gezsem her yana,Ya, yaradan, bir yar bergil, Köp mu şakgat değdi cana.tesirli miras ı, gelecek nesillerin daima okunacakedep kitab ına dönmüştür.1Mahtumkulu-Firâkî, Türkmenlerin millî şâiriolarak kabul edilmektedir. Hakikaten onun her bir eseri, Türkmenlerin ruhu ile ya şamaktadır. İlimadam ı V.V.Bartold ilk olarak: "Göklenlerden olanş âir Mahtumkulu, Türkmenler için ayrıca da StavropolTürkmenleri için millî şâir oldu.1" " ....... Türkhalklar ı arasında Mahtumkulu gibi millî şâiri olanhalk, sadece Türkmenlerdir." 2 diyerek bunu tastiklemiştir.Her millî hasiyyet ise insano ğlunun ahlâkıile s ıkı bir bütünlük, ayrılmaz bir bağlılık içindedir.Bunun sonucunda, Mahtumkulu Türkmenlerin millî şâiri olmakla birlikte, bütün insanlığınahlâk ını da dile getiren bir saz şâiridir.Ba ğımsızlığını ilân eden Türkmenistan`ın ilkcumhurba şkanı Saparmurat Atayeviç Niyazov`unhimaye ve yard ımları neticesinde hayata geçirilenuygulamalar, Mahtumkulu`nun tesirli ve nefis mi ras ını, bunun yanında bütün edebî mirasımızı, baş ından sonuna kadar doğru öğrenmeye geniş birimkân kazand ırmaktadır.HER YANA Yarsizlikten yaman i ş yok,Göz sal ıp gezsem her yanaYa, Yaradan, bir yâr ver, Çok me şakkat değdi cana.1 V.V. Bartol`d. Soçineniya, t.2., 1., M., 1963,614 c. 2 Şol yerde, 5 t, M., 1968,187 c.Bir yar bergil etli-ganl ı,Könli gin, gövsi meydanl ı,Dil bilen, akl ı kemallı,Yüzi hem bolsun görkana, Gadir bilenden da ş etme,Nâgad ıra yoldaş etme,Til bilmez bela du ş etme,Ş ada til bolsun-türkana.Keremin güyçlüdir, görgül, Diyr sen: "Do ğa kıl, el gergil",Ne bcrscn, tizrek bergil, Igt ıbar yokdur bu cana.Boy ı uzın, pes bolmasın,Hctden a şa mes bolmasın,Ak ılsız, nekes bolmasın,Cadadan bolsun-türkana. Yag şı ayal ele gelmez,Nadan yag şıfi gadrin bilmez,Ayals ıza mıdar bolmaz,Dönsen hökmi Süleymana. Dörvü şlere yolsuzlığı,Yi ğitlere malsızlığı,İ lahı ayalsızlığı,Görkezme hiç musulmana. Magt ımgulı, köy sem, bişsem,inanmazlar oda dü şsem,Hövesim bar, bir giz guçsam, Diysem sözümni erkana. Bir yâr ver etli kanl ı,Gönlü geni ş, göğsü meydanlı,Dil ile akl ı kemâlli,Yüzü de olsun gösteri şli.Kadir bilenden d ış etme,Kadirsizc yo`da ş etme,Dil bilmez belâya d ü şü rme.Sâde dil olsun, alçak gönüllü. Keremin güçlüdür, gör, Dersin: "Dua k ıl, el aç."Ne verirsen, acele ver, İ tibar yoktur bu cana.Boyu uzun, pes olmas ın.Haddinden fazla varl ıklı olmasın,Ak ılsız nâkes olmasın,Sâde olsun, alçak gönüllü. İ yi hanım ele gelmez,Nâdân iyinin kadrin bilmez, Han ımsıza medar olmaz,Dönsen hükm-i Süîeymân`a. Dervi şlcre yolsuzluğu,Yi ğitlere malsızlığı,İ lâh" hanımsızlığı,Gösterme hiç bir müslümana. Mahtumkulu, yansam, pi şsem,İ nanmazlar ateşe düşsem,Hevesim var, bir k ız sarsam,Desem sözümü erkâna. YÂR B İZİM SARIGulzum ı gır sanıp gırk yol geçer men,E ğer ki meyi etse yar bizim sarı.Gadam yerde ganat ba ğlap uçar men,Diyse dilber: "A şık, yör bizim sarı!"K ırk yıl gol govşurıp, gullukda dursam,Alt ı günce görmen altmış yıl görsem,Bir şunçaklı bolsa, görsem, can bersem.Cemalin görkezse yar bizim sar ı.Ne lay ıklı yüzüm bardır tutarga,Ne ayr ı gapım bar andan giterge,Um ıdım bar, goymay bela-beterge,Dergah ından açsa der bizim sarı.YÂR B İZE DOĞRUK ızıldeniz`i kır sanıp kırk kez geçerim,E ğer ki meyi etse yâr bize doğru.Kadem yerine kanat tak ıp uçarım,Dese dilber: "A şık, gel bize doğru."K ırk yıl el bağlayıp, kullukta dursam,Alt ı gün bile görmem altmış yıl yürüsem,Bir o kadar olsa, görsem, can versem, Cemâlin gösterse yâr bize do ğru.Ne lây ıklı yüzüm vardır tutmağa,Ne ayr ı kapım var ordan gitmeğe,Ümidim var, yâr koynunda yatma ğa,Dergâh ından açsa der bize doğru.Bir kimse yolukd ı desti şeraplı,Yelden cay namazh, suvdan mehrapl ı,E ğni ak rcdalı, yaşıl nıkaplı, Uğraşdı biracap er bizim sar ı.Yolda ş bolup, bile yördüm bir meydan,Meydan içre dolup oturm ış merdan,Bir eyvan üstünde ç ırlap dört yerden,Diydiler: "Golunn ı ber bizim sarı"."P ıragı!" diyp çağırdılar, eltdiler,"Kandad ın?" diyp, gulağımdan tutdular,İ stihanım altmış para etdiler,Diydiler: "Mert bolsan, dur bizim sar ı".Magt ımguh, beş gün aşret sürmeğe,Cay imesdir e ğlenmeğe, durmağa,Karar ım yok oturmağa, turmağa,A ğzın açıp durmuş yer bizim san.Bir kimse rast geldi, eli şaraplı,Yelden namazgâhh, sudan mihrapl ı,E ğni ak giyimli, yeşil nikaplı,U ğradı bir garip er bize doğru.Yolda ş olup, birlikte gittim bir meydan,Meydan içre dolup oturmu ş mertler,Bir eyvan üstünde a ğlar dört yerden,Dediler: "Elini ver bize do ğru.""Firâkî!" deyip ça ğırdılar, ulaştılar, ya"Nerdeydin?" deyip kula ğımdan tuttular,Kemiklerim altm ış parça ettiler,Dediler: "Mert isen, kalk bize do ğru."Mahtumkulu, be ş gün işret sürmeğe,Yeri de ğildir, eğlenmeğe, durmağa,Karanm yok, oturma ğa kalkmağa,A ğzın açıp durmuş yer bize doğru.BADI-SABANI GÖRSEM Dehistan ın bayrında,Bad ı -sabanı görsem.Bahaveddin Mirkulal, Zenni baban ı görsem.Nagleyin ar şa teçdir,Ad ı âleme paçdır,İ ki cahan meteçdir,Arap z ıbanı görsem.Gelen geçer ça şt edip,E ğlenmez güzeşt edip,Könül aydar ke şt edip,Âlem-cahan ı görsem.H ızır kimin çöllerde,Ilyas kimin köllerde, Kovu ş kimin dağlarda,Yag şı-yamanı görsem.Yokarda Hindistan ı,Arkada Türküstan ı,Övlüyeler umman ı,Ol Rumi s tara görsem. Can deli, cahan şeyda,Munda hiç yokdur peyda, Yedi da ğ, yedi derya,Deli dünyeni görsem. BÂD-I SABAYI GÖRSEM Dehistan` ın bayırında,Bâd- ı sabâyı görsem,Bahâeddin, Mirkulal, Zengi Baba`y ı görsem.Nâlesi ar şa taçtır,Ad ı ilde revaçtır,iki cihan muhtaçt ır,Arap zebani görsem. Gelen geçer ça şt edip,1E ğlenmez dolaşıp dönüp,Gönül der dolan ıp gezip,Alem cihan ı görsem.H ızır gibi çöllerde,İ lyâs gibi göllerde,Kavu ş gibi dağlarda,Yah şi yamanı görsem.Yukarda Hindistan` ı,Arkada Türkistan` ı,Evliyalar umman ı,O Rumistân`ı görsem.Can deli, cihan şeydâ,Bundan hiç yoktur fayda, Yedi da ğ, yedi derya,Deli dünyay ı görsem.1 Ça şt et-: Türkmenler arasında cenazelerin öğle namazından önce veya sonra kaldırılışıyla ilgili olan âdet anlatılıyor.Magt ımgulı hoş bolsa,Aksa didem, ya ş bolsa,İ manım yoldaş bolsa,Barsam, Kâbeni görsem. Mahtumkulu ho ş olsa,Aksa dîdem, ya ş olsa,İ mânım yoldaş olsa,Varsam, Kabe`yi görsem. UÇDUM, YARANLAR Bir cum ğa gicesi gördüm düyşümde,Bar urup, göklere uçdum, yaranlar. Pervaz eylep, seyran etdim dünyeni, Bir abadan caya dü şdüm, yaranlar.Kehke şana çıkıp dürli semerler,Mün dürli miveler, horram seçerler, Nar ına, turuna, leymun, almalar,Bir abadan ba ğa duşdum, yaranlar.Aç ılmışdır anda renbe-ren güller,Ş unş-u efganda şeyda bilbiller,Mermerden hovuzl ı, kövser dek suvlar,Tahayy ır eyleyip, çaşdım, yaranlar.Ol gara ba ğlıkda gördüm bir çemen,Acayip meclisin gördüm encümen, Dövre girip gördüm, oturm ış çil ten,Salam berip, golün guçdum, yaranlar. Hemme avaz eylep, "Aleyk!" ayd ılar,I şarat eyleyip: "Ötgül" diydilcr.Dövre gurap, cama serap guydular, Mana yetgeç, golüm açd ım, yaranlar.Bilmedim, köpmi ya mana az berdi, Özge elem, ba şga bir avaz berdi,I şk aldı könlümi, tile söz berdi,Ayakdan-aya ğa düşdüm, yaranlar.Magt ımgulı, huşyar oldum, oyandım,Oyand ım, örtendim, tutaşdım yandım,Magn ı bazarında hayyata döndüm,Ş irin gazal donun biçdim, yaranlar.BA ŞI GEREKDİRS ıpah bolup, ata çıkan, her erdenAkl ı kenden kesen başı gerekdir.Bir musulman gaçsa iki kepirden, Kellesine sansar da şı gerekdir.Mert oldur ki, bolsa kefili rehimli, Gövresi gin gerek, özi pehimli, Gin yerde garga dey bolsun vehimli, Yerinde hüneri, i şi gerekdir.UÇTUM YÂRENLER Bir cuma gecesi gördüm dü şümde,Kanat vurup göklere uçtum, yârenler, Kanat ç ırpıp seyrân ettim dünyayı,Bir şen, mâmur yere düştüm, yârenler.Kehke şâna çıkmış türlü zenginlikler,Bin türlü meyveler, güzel a ğaçlar,Nar ına, turuncu, limon, elmalar,Bir şen, mâmur bağa düştüm, yârenler.Aç ılmıştır orda rengârenk güller,Kavga ve efgânda, şeyda bülbüller,Mermerden havuzlu, kevser dek sular, Hayran olup (buna) şaştım, yârenler.O kara ba ğlıkta gördüm bir çemen,Acayip meclisin gördüm encümen, İ çre girip gördüm oturmuş kırklar,Selâm verip elin s ıktım, yârenler.Bir a ğızdan hepsi "Buyur!" dediler,İş aret eyleyip "gel geç!" dediler,Çevrelenip cama şarap koydular,Bana gelince, elim açt ım, yârenler.Bilmedim çok mu ya bana az verdi, Ba şka âlem, başka bir âvâz verdi,A şk aldı gönlümü, dile söz verdi,Ayaktan aya ğa düştüm, yârenler.Mahtumkulu, bilge oldum, uyand ım,Uyand ım, piştim, tutuştum, yandım,Mânâ pazar ında hayata döndüm,Ş irin gazel donun biçtim, yârenler.BA ŞI GEREKİRSipâh olup, ata ç ıkan, her yerden,Akl ı fazladan kesen başı gerekir,Bir müslüman kaçsa iki kâfirden, Kellesine sansar ta şı gerekir.Mert odur ki, olsa gönlü rahimli, Gövde iri gerek, özü fehimli, Düzlükte karga dek olsun vehimli, Yerinde hüneri, i şi gerekir.Gaplan kimin arlap girse meydana, Tilki kimin baz ı berse her yana,Duranda, gaya dek durup merdana, Alar yerden at sal ısı gerekdir.* Yi ğidin hıyalı bolsa serinde,Ç ıkar bir gün, çöküp galmaz garında,Hile hem bir bat ırlıkdır yerinde,Om ba şarmağa kişi gerekdir.At gerek gaçar ğa, kovsa yeterğe,Yovn ı gorkuzarğa, tirik tutarğa,Meydanda sang ısız her iş bitirğe,Yigrimi, otuzl ı yaşı gerekdir.Bürgüt gu ş dey ganat kakıp dügülden,Muhannesler geçer candan, o ğuldan,Gurt dek girip, yovn ı koy dek dagıldan,Er yi ğidin mert yoldaşı gerekdir.Magt ımgulı, goç yiğitler çapılıp,Gök damardan 2 gırmız ganlar sepilip,At salanda donuz kimin topul ıp,Ay ı kimin asılısı gerekdir.DÖKER BOLDUK YA ŞIMIZKaplan dek h ırlayıp girse meydana,Tilki gibi oyun etse her yana, Durunca, kaya dek durup merdâne, Al ır yerden at salısı gerekir.Yi ğidin hayâli olsa serinde,Ç ıkar bir gün, çöküp kalmaz karında,Hile de bir yi ğitliktir yerinde,- Onu başarmağa kişi gerekir.At gerek kaçma ğa, kovsa yetmeğe,Dü şman korkutmağa, diri tutmağa,Meydanda say ısız her işi bitirmeğe,Yirmili otuzlu ya şı gerekir.Y ırtıcı kuş gibi kanat çırpıp dügülden1Muhannesler geçer candan, o ğuldan,Kurt gibi girip, dü şmanı kcyun gibi dağıtan,Er yi ğidin, mert yoldaşı gerekir.Mahtumkulu, koç yi ğitler at sürüp,Gök damardan k ızıl kanlar sepilip,At sal ınca domuz gibi saldırıp,Ay ı gibi asılısı gerekir.DÖKER OLDUK YA ŞIMIZİ ster - elden çıka dövlet humayım,Do ğa kılıp, döker bolduk yaşımız.Dile ğim duş eyle, gözel allahım,Ersgin bold ı gitdi gızılbaşımız.H ızır gezen çölde iller yayılsın,Yurt binam ız gayım bolsun, goyulsm,Çille mest nerlermiz barca ay ılsın,Bir suprada eda bolsun a şımız.Dervü şler könli cem dursun namaza,Yi ğitler yığılsın söhbete-saza, İlimizula şsın sovulmaz yaza,-Togsan dolup,tamam bolsun g ışımız.Türkmenler ba ğlasa bir yere bili,Gurudar Gulzum ı, deryayı-Nili,Teke, yomut, göklen, yaz ır, alili,Bir dövlete gulluk etsek be şimiz.Magt ımgulı, diydi cannıfi dirliğne,Musulman ı goyma, kepir horluğna,Rovaç bergil yomut, göklen birli ğne.Ol Kemal han ovgan bolsun ba şımız.İ ster elden çıka devlet hümâm,Duâ k ılıp döker olduk yaşımız.Dile ğim rast getir, güzel Allah`ım,Ba şkalaştı gitti kızılbaşımız.H ızır`ın gezdiği çölde iller yayılsın,Yurt binam ız kâyim olsun, koyulsun,K ış uykusundaki develerimiz de ayılsın,Bir sofrada edâ olsun a şımız.Dervi şler gönlü cem dursun namaza,Yi ğitler toplansın sohbete, saza,İ limiz ulaşsın soğumaz yaza,Zemheri bitip tamam olsun k ışımız.Türkmenler ba ğlasa bir yere beli,Kurutur K ızıldeniz`i, derya - yi Nil`i,Teke, Yomut, Göklen, Yaz ır, Alili,Bir devlete kulluk etsek be şimiz.Mahtumkulu, dedi can ın dirliğine,Müslümam koyma kâfir horlu ğuna,Revaç ver Yomut, Göklen birli ğine,O Kemal Han Afgan olsun ba şımız.1 Dügülde -: (dünkül de -) yürüdü ğünde veya bir şeye vurulduğunda çıkarılan ses.2 "Gök zınhdan", "gök sovutdan" şeklinde nüshası da var.AY-GÜNÜNÎZ BATMA ĞAAltm ış yaşan, yetmiş yılkı sopular,Az gal ıpdır Ay-Gününiz batmağa,Çöl yerlerde taz ı görmen tilkiler,H ıyal eder yatan şiri atmağa.Garga aydar: "Yokdur men dek şabaza",Mün garga y ığılsa, değmez bir baza.Güne garg ış eden sarı kelpeze,Dem çekedir acdarhan ı yuvtmağa.Agsak keyik yüz torsu ğa yetdirmez,Ş ir beçesi togsan tilke atdırmaz,Öli y ılan yüz kelpeze yuvtdurmaz,Ak ıl gerek bu işlere etmeğe.Yetmi ş yaşap, yat etmezler tobanı,Horram bile oynad ırlar gahbanı,Münkürler cem bolup y ıkdı Kâbeni,Yezit gitdi a ğaçların satmağa.Bak ın bu eyyamı, görüfi gerdişi,Pak ıra zulm etmek boldı verdisi,Hak yolunda do ğn gezen dervüşi,Goymad ılar öz halına yatmağa.Yüre ğim sabırdan, gitdi karardan,Yaman i şdir buğz bolmak er-erden,Bizara gelip men beyle diyardan, Çür bolup men ba şım alıp gitmeğe.Magt ımgulı aydar, bagtım biveçtir1,Nesibim, takdirim, ikbalim keçdir, Niyetim Kebedir, h ıyalım hacdır,Ihlas ım bar hac tovabın etmeğe.AY GÜNÜNÜZ BATMA ĞAAltm ış yıl yaşayan, yetmiş yıllık sofular,Az kalm ıştır ay gününüz batmağa.Çöl yerlerde taz ı görmeyen tilkiler,Hayâl eder yatan arslan ı atmağa.Karga der :" Yoktur ben gibi do ğana ",Bir karga toplansa, de ğmez bir şahine,Güne küfreden sar ı kertenkele,F ırsat bekler ejderhâyı yutmağa.Aksak geyik yüz porsu ğa yettirmez,Arslan yavrusu doksan tilkiye att ırmaz,Ölü y ılan yüz keleyi yutturmaz,Ak ıl gerek bu işlere yetmeğe.Yetmi ş yıl yaşayıp, yâd etmezler tövbeyi,Ne şe ile oynatırlar kahpeyi,Münkerler birle şip yıktı Kâbeyi,Yezit gitti, a ğaçların satmağa.Bak ın bu günlere, görün bunları,Fakire zulm etmek oldu i şleri,Hak yolunda do ğru gezen dervişi,Koymad ılar öz haline yatmağa.Yüre ğim sabırdan gitti karardan,Yaman i ştir buğz olmak er erden,Bîzâra gelmi şim böyle diyardan,Karar verdim ba şım alıp gitmeğe.Mahtumkulu söyler, baht ım uğursuzdur *Nasîbim, takdirim, ikbâlim terstir, Niyetim Kabe`dir, hayâlim Haçt ır,İ hlâsım var Haç tavafın etmeğe.1 "Uü şmanım güçlüdür, ikbâlim terstir" şekli de vardır.DÜY ŞÜNE DEĞMEZYoksull ıkda nicelerin dövranı,Yat ıp, yagşı gören düyşüne değmez.Niceler hasratda tap ıp höşk nam,Bir lezzetli ta ğam dişine değmez.Soran bolsa, s ınam içre suzlar bar,Yüz tümenden ye ğdir, nice sözler bar,Neysans ız, ncbatsız niçe yazlar bar,Ho şluk bilen geçen gışma clcğmez.Ak ıllar bar-başa bağlap keçeler,İ çgin-içgin sorsan, manı seçeler,Akmakl ıkda özün bezep niceler,Kellesine saran pe şine değmez.Anlamaza ayat sözlerin diysen, P ıgamber hadisin önünde goysan,G ıymazlıkda mün söz gulağna guysafi,Ol sözler gula ğnın daşma değmez.Inc ıtsa oğul-gız ene-atasm,Toba k ılmay, hak geçirmez hatasın,Dövran gelse bilmez, ne i ş tutasın,Her kimin bu i şler başına değmez.Niceler mal tapmaz, tengi-dest bolar, Niceler bar-dünyelikden mest bolar, Niceler bar-yi ğitlikde nist bolar,Niceler bar-süren ya şına değmez.Magt ımgulı, gerçe işim namazdır,Könlüm peri şandır, sehvim derazdır,Adam bar-mün tümen iydirsen azd ır,Adam bard ır-iyen aşına değmez.DÜ ŞÜNE DEĞMEZYoksullukta nicelerin devrân ı,Yat ıp, iyi gördüğü düşüne değmez.Bir ço ğu hasrette bulup kuru ekmeği,Bir lezzetli yemek di şine değmez.Soran olsa, sinem içre sûzlar var, Yüz binlerden ye ğdir, nice sözler var,Ya ğmursuz, nebatsız, nice yazlar var,Ho şluk ile geçen kışına değmez.Âkiller var ba şa bağlayıp keçeler,Samimiyetle sorsan, manâ seçeler, Ahmakl ıkta özün bezep niceler,Kellesine sard ığı sarığına değmez.Anlamaza âyet sözlerin desen, Peygamber hadisin önüne koysan, Yüksek sesle bin söz kula ğ(ı)na kuysan,O sözler kula ğ(ı)nın dışına değmez.încitse o ğul kız ana atasın,Tövbe k ılmadan, Hak geçirmez hatasın,Devrân gelse bilmez, ne i ş tutasın,Her kimin bu i şler başına değmez.Niceler mal bulmaz, eli bo ş olur,Niceler var, dünyal ıktan mest olur,Niceler var, yi ğitlikte hiç yoktur.Niceler var, sürdü ğü yaşma değmez.Mahtumkulu, gerçi i şim namazdır*,Gönlüm peri şandır, hatam pek çoktur,Adam var, tonlarca yedirsen azd ır,Adam vard ır, yediği aşma değmez.NASATAN Göyâ bu dünyege geldin, gelmedifi, Kül y ığar sen mıdam işin nas atan.Ş eriğat yolundan habar almadın,Galar dovzah içre le şin, nas atan.Temmeki diyp her i şige yortar sen,Çala ovup, üç m ısgaldan tartar sen,Bir sümgürip, yanba şına sürter sen,Haram bolar üst-u ba şın nas atan.NAS(2)ATAN Güya bu dünyaya geldin, gelmedin, Kül y ığarsın dâim işin, nas atan.Ş eriat yolundan haber almadın,Kal ır cehennem içre leşin, nas atan.Tömbeki deyip her i şine acele edersin,Biraz ovup üç miskalden tartars ın,Bir sümkürüp yan ı başına sürtersin,Haram olur üstün ba şın, nas atan.1 " Mahtumkulu, gerçi dünya münaf ıktır" şekli de vardır.2 Nas: Kül, afyon, ya ğ ve buna benzer şeyleri karıp, karıştırıp, keyf için dilin altına atılan görünüşü mavi renkli madde.Namaza duranda, üstüne akar, An ın üçin mün yıl dovzahda yakar,"Veyl" diygen çayda tütünin ç ıkar,Kabul bolmaz gözde ya şın nas atan.Yag şı-yaman eden işin-"hak eder",Nas atanlar galampurun çak eder, Akar durar, üsti-ba şın poh eder,Senden gaçar deni-du şun, nas atan.Gözüni ya şardıp, mehrin gandırar,Gelse humar, iman ını y ndırar,Ta ğam iysen, tabağını doldurar,Murdar bolar içen a şın, nas atan.Her adam ı görsen, gizlep gaçar sen,Burnundan dem gelmez: a ğzıiı açar sen,Keypi gelse, o ğul-gızdan geçer sen,Hayran bolar oba-gon şın, nas atan.K ırkına baranda, beynine çıkar,Bu şirin canını dovzahda yakar,Çakcan ı ot eylep, burnuna dıkar,Zehminden döküler di şin, nas atan.Magtumgul ı, ölenden son bilerler,C ınaza okamay, burnun dilerler,Sakar diygen caya seni salarlar, Nara d^ner için-da şın, nas atan.Namaza durunca üstüne akar, Bu yüzden bin y ıl cehennemde yakar,"Vay" dedi ğin yerde dumanın çıkar,Kabul olmaz gözde ya şın, nas atan.Yah şi yaman ettiğin işin "hak ede ",Nas atanlar ka şığını çâk eder1,Akar durur, üstün ba şm bok eder,Senden kaçar yolda şların, nas atan.Gözünü ya şartıp, mihrin kandırır,Gelse sarho şluk, imânını yandırır,Yemek desen, taba ğına doldurur,Mundar olur içti ğin aşın, nas atan.Her kimi görsen, gizlenip kaçars ın,Burundan nefes gelmez, a ğzın açarsın,Keyfin gelse, o ğul kızdan geçersin,Hayran olur oba kom şun, nas atan.K ırkına varınca, beynine çıkar,Bu şirin canın cehennemde yakar,Afyonu ot yap ıp burnuna çeker,Derdinden dökülür di şin, nas atan.Mahtumkulu, öldükten sonra bilirler, Namaz ın kılmadan burnun dilerler,Cehennem denen yere seni salarlar, Ate şe döner için dışın, nas atan.GOLDA BARI BOLMASA Zamana beyledir-, göze ilmezler, Her yi ğidin golda barı bolmasa.Yüz tümenlik sözün saya almazlar, Her ki şinin ıgtıbarı bolmasa.Ten bir dar kapasd ır, can bir vagşıdır,Tile gelen sözler könül nag şıdır,Otl ı, suvlı tamuğ andan yagşıdır,Her yuvurd ın bir bazarı bolmasa.Be ğzadalar galdı çopan tehrine,Ten kaçan döz getir y ılan zehrine,Bibat bolup, döner Lutun şehrine,Her ülkenin hâkim eri bolmasa. Dünyede anlagdan anlamaz kendir, Bilmez bir belad ır, bilenler candır,Ol yi ğitler adam tilli hayvandır,Söz anmasa hem ikrar ı bolmasa.ELDE VARI OLMAZSA Zamane böyledir, göze görünmezler, Her yi ğidin elde varı olmazsa.Yüz binlerce sözünü dinlemezler, Her ki şinin itibârı olmazsa.Ten bir dar kafestir, can bir vah şidir,Dile gelen sözler gönül nak şıdır,Odlu, sulu cehennem daha yah şidir,Her yo ğurdun bir pazarı olmazsa.Beyzadeler kald ı çoban işine,Ten nas ıl dayanır yılan zehrine,Mahvolarak, döner Lût`un şehrine,Her ülkenin hâkim eri olmazsa. Dünyada bilmeyen bilenden çoktur, Bilmez bir belâd ır, bilenler candır,O yi ğitler adem dilli hayvandır,Söz anmasa da ikrar ı olmazsa.1 Çak et -: iki i ş arasındaki mesafe veya zamanı anlatır.Yi ğide yoksullık yaman beladır,Sözüni den-du şdan gayra saladır,Yaman g ılık dostı düşman kıladır,Gur ıp galsm il derkarı bolmasa.Hak her kime bir yag şı yar bermendir,Sözi ahd ır içi dolı armandır,Yüz ya şasa, beş gün ömür sürmendir,Her kimin mmas ıp yarı bolmasa.Magt ımgulı, haka tabşır özüfini,Her namarda sarartma ğın yüzünni,Terhos ım bar terk etgil bu sözünni,Nege gerek h ırıdarı bolmasa.Yi ğide yoksulluk yaman belâdır.Sözünü yolda ştan gayra saladır.Yaman k ılık dostu düşman kıladır,Kuru(yu)p kals ın il gerekli olmazsa.Hak herkese bir iyi yâr vermemi ştir,Sözü âht ır, içi dolu arzudur,Yüzy ıl yaşasa, beş gün ömür sürmemiştir,Her kimin münasip yâri olmazsa. Mahtumkulu, Hakk`a emânet et özün, Her nâmerde sak ın eğme sen başın,Dile ğim var, terk etsen sen bu sözün,Neye gerek isteklisi olmazsa. MUNDA Ç İLİMKEŞHak sana söz diymez yalan cahanda, Edever bilenin munda, çilimke ş!Terezi gurulan heyhat gününde, Cavab ın nemedir anda, çilimkeş!Cepalar, hasretler gören şum serin.E şek dek annırıp, daralar yerin,A ğzından geledir düytli gan, irin,Bir ni şana budur sende, çilimkeş,Melekler meydanda tutup e ğlerler,Tamug ortas ında eltip bağlarlar,Sinalar ın cıgır-cıgır dağlarlar,Köp galar sen gara günde, çilimke ş!Pul-s ırat üstünde oklarlar seni,Zulmata salarlar, beklerler seni. Zincir, künde bilen saklarlar seni, Azapda, hasretde-kende, çilimke ş!Endam ından avı-zeher dökerler,Süyeginni bo ğum-boğum sökerler,Bu ğra misal möyler çıkıp çakarlar,Zehri ç ıkmaz, galar canda, çilimkeş!Her kimse pan ıda döndi yamana,Ol yerde dat eder, geler amana, Namaz ın terk eden, gıbat-zıbana,Yolda ş olar yovuz günde çilimkeş!Magt ımgulı, dovzah sarı başlarlar,Y ılanlar övrülip gelip, dişlerler,Elterler, cehennem içre ta şlarlar,Örtenip, ah urar anda çilimke ş!BUNDA Ç İLİMKEŞ1Hak sana söz demez yalan cihanda, Ediver bildi ğin bunda çilimkeş,Terazi kurulan heyhat gününde, Cevab ın nasıldır orda, çilimkeş.Cefâ, hasret görür u ğursuz başın,E şek deyip anırıp, daralır yerin,A ğzından gelmektedir isli kan, irin,Bir ni şane budur sende, çilimkeş.Melekler meydanda tutup eylerler, Cehennem içine at ıp bağlarlar,Sinelerin yolak yolak da ğlarlar,Çok kal ırsın kara günde, çilimkeş.Pul s ırat üstünde oklarlar seni,Zulmete salarlar beklerler seni, Zincir, künde 2 ile bağlarlar seni,Azapta, hasrette, kânda, çilimke ş.Endam ından ağı, zehir dökerler,Kemi ğini boğum boğum sökerler,Deve dek böcekler ç ıkıp sokarlar,Zehir ç ıkmaz, kalır canda, çilimkeş.Her kimse fânide döndü yamana, Orada imdat ister, gelir âmâna, Namaz ın terk eden, gıybetti dile,Yolda ş olur bu zor günde, çilimkeş.Mahtumkulu, cehenneme do ğru başlarlar,Y ılanlar çevrilip gelip dişlerler,Koyarlar cehennem içre ta şlarlar,Yanarak âh eder orda, çilimke ş.1 Çilimke ş : Tütün vs. içen kişi; sigara tiryakisi.2 Künde : Suçlunun ayaklar ına geçirilen tomruk.İ ÇEN YALIDIRYaman yag şa yoldaş bolsa,Avul ık içen yalıdır.Ayr ılabilse, avusıİ çinden öçen yalıdır.Adam vehm etmez ri şinden,Gorkar yatanda düy şünden,Eyyama baksam, i şindenBu köftlüm geçen yal ıdır.Bedas ıl ikbali yörmek,Öysüz eline mal girmek, Akma ğa sırıfmı bermekÖzayb ın açan yalıdır.Ötdi ömrün, dünye seylin, Hak yoluna ba ğla bilin,A ğzı ala bolan ilin.Dövleti gaçan yal ıdır.Yetip-afup gövrende gizlen, Ak ıldır-iş sonun gözlen.Gepin tap ıp, yagşı sözlenYisli dür saçan yal ıdır.Erden gitse ıgtıbarlar,Sovar ondan dost-u yarlar, Hünerli, ıkballı erler,Mal-u pul övcen yal ıdır.Magt ımgulı, ıllatlı göz,Haraba döner degse duz, Merekede bir cays ız söz,Çermenip. yal ıdır.İ ÇMİŞ GİBİDİRKötü iyiye yolda ş olsa,A ğıyı içmiş gibidir.Ayr ılabilse ağısı, İçindensönmü ş gibidir.Adam vehmetmez yaras ından,Korkar yat ınca düşünden,Eyyama baksam, i şinden,Bu gönlüm geçmi ş gibidir.Kötü ikbâli yürümek, Evsiz eline mal girmek, Ahma ğa sırrını vermek,Öz ayb ın açmış gibidir.Geçti ömrün, dünyâ seylin, Hak yoluna ba ğla belin,A ğzı bir olmayan ilin,Devleti kaçm ış gibidir.Yetip bilip bedende gizleyen, Akildir i şin sonun bekleyen,Sözün bulup, güzel söyleyen, Misli, inci saçm ış gibidir.Erden gitse itibârlar, So ğur ondan dost u yârlar,Hünerli ikbâlli erler, Mal, para art ırmış gibidir.Mahtumkulu, illetli göz, Haraba döner de ğse tuz,Cemâatte bir yersiz söz, Çeki ştirip gibidir.ATA MENZER Oba da şındaki depeEyerlenen ata mefizer. Ak ılsız erler zer bilenYaz ılan bet hata mefizer.Bu dünye bir düypsüz derya, Gark eder bolma biperva, Ma ğrur bolma panı dünye,Gezekli nobata mefizer. Garda şsıza kuvvat yokdur,O ğulsıza dövlet yokdur,Ayals ıza aşret yokdur, Hoşgüni hasrata mefizer. ATA BENZER Oba d ışındaki tepe,E ğerlenen ata benzer,Ak ılsız erler altın ile,Yaz ılan bed hata benzer.Bu dünyâ bir dipsiz derya, Gark eder, olma bi - perva, Ma ğrur olma, fâni dünyâ,S ıralı nöbete benzer.Karde şsize kuvvet yoktur,O ğulsuza devlet yoktur,Han ımsıza işret yoktur,Ho ş günü hasrete benzer.Bir kimse yolukd ı desti şeraplı,Yelden cay namazl ı, suvdan mehraplı,E ğni ak redah, yaşıl nıkaplı,U ğraşdi bir acap er bizim sarı.Yolda ş bolup, bile yördüm bir meydan,Meydan içre dolup oturm ış merdan,Bir eyvan üstünde ç ırlap dört yerden,Diydiler: "Golufin ı ber bizim sarı"."P ıragı!" diyp çağırdılar, eltdiler,"Kandad ıfi?" diyp, gulağımdan tutdular,İ stihansm altmış para etdiler,Diydiler: "Mert bolsan, dur bizim sar ı".Magt ımgulı, beş gün aşret sürmeğe,Cay imesdir e ğlenmeğe, durmağa,Karar ım yok oturmağa, turmağa,A ğzın açıp durmuş yer bizim sarı.Bir kimse rast geldi, eli şaraplı,Yelden namazgâhl ı, sudan mihraplı,E ğni ak giyimli, yeşil nikaplı,U ğradı bir garip er bize doğru.Yolda ş olup, birlikte gittim bir meydan,Meydan içre dolup oturmu ş mertler,Bir eyvan üstünde a ğlar dört yerden,Dediler: "Elini ver bize do ğru.""Firâkî!" deyip ça ğırdılar, ulaştılar,"Nerdeydin?" deyip kula ğımdan tuttular,Kemiklerim altm ış parça ettiler,Dediler: "Mert isen, kalk bize do ğru."Mahtumkulu, be ş gün işret sürmeğe,Yeri de ğildir, eğlenmeğe, durmağa,Karar ım yok, oturmağa kalkmağa,A ğzın açıp durmuş yer bize doğru.BADI-SABANI GÖRSEM Dehistan ıfi bayrında,Bad ı -sabanı görsem.Bahaveddin Mirkulal, Zenfii baban ı görsem.Nagleyin ar şa teçdir,Ad ı âleme paçdır,İ ki cahan meteçdir,Arap z ıbanı görsem.Gelen geçer ça şt edip,E ğlenmez güzeşt edip,Könül aydar ke şt edip,Âlem-cahan ı görsem.H ızır kimin çöllerde,Ilyas kimin köllerde, Kovu ş kimin dağlarda,Yag şı-yamanı görsem.Yokarda Hindistan ı,Arkada Türküstan ı,Övlüyeler umman ı,Ol Rum ıstanı görsem.Can deli, cahan şeyda,Munda hiç yokdur peyda, Yedi da ğ, yedi derya,-Deli dünyeni görsem. BÂD-I SABÂYI GÖRSEM Dehistan` ın bayırında,Bâd- ı sabâyı görsem,Bahâeddin, Mirkulal, Zengi Baba`y ı görsem.Nâlesi ar şa taçtır, Adıilde revaçt ır, İki cihanmuhtaçt ır, Arap zebanigörsem. Gelen geçer ça şt edip,1E ğlenmez dolaşıp dönüp,Gönül der dolan ıp gezip,Alem cihan ı görsem.H ızır gibi çöllerde,İ lyâs gibi göllerde,Kavu ş gibi dağlarda,Yah şi yamanı görsem.Yukarda Hindistan` ı,Arkada Türkistan` ı,Evliyalar umman ı,O Rumistân` ı görsem.Can deli, cihan şeydâ,Bundan hiç yoktur fayda, Yedi da ğ, yedi derya,Deli dünyay ı görsem.1 Ça şt et-: Türkmenler arasında cenazelerin öğle namazından önce veya sonra kaldırılışıyla ilgili olan âdet anlatılıyor.Magt ımgulı hoş bolsa,Aksa didem, ya ş bolsa,İ manım yoldaş bolsa,Barsam, Kâbeni görsem. Mahtumkulu ho ş olsa,Aksa dîdem, ya ş olsa,İ mânım yoldaş olsa,Varsam, Kabe`yi görsem. UÇDUM, YARANLAR Bir cum ğa gicesi gördüm düyşümde,Bar urup, göklere uçdum, yaranlar. Pervaz eylep, seyran etdim dünyeni, Bir abadan caya dü şdüm, yaranlar.Kehke şana çıkıp dürli semerler,Müii dürli mi veler, horram seçerler, Narinci, turunc ı, leymun, almalar,Bir abadan ba ğa duşdum, yaranlar.Aç ılmışdır anda renbe-ren güller,Ş urış-u efganda şeyda bilbiller,Mermerden hovuzl ı, kövser dek suvlar,Tahayy ır eyleyip, çaşdım, yaranlar.Ol gara ba ğlıkda gördüm bir çemen,Acayip meclisin gördüm encümen, Dövre girip gördüm, oturm ış çilten,Salam berip, golün guçdum, yaranlar. Hemme avaz eylep, "Aleyk!" ayd ılar,I şarat eyleyip: "Ötgül" diydiler.Dövre gurap, cama serap guydular, Mana yetgeç, golüm açd ım, yaranlar.Bilmedim, köpmi ya mana az berdi, Özge elem, ba şga bir avaz berdi,I şk aldı köfilümi, tile söz berdi,Ayakdan-aya ğa düşdüm, yaranlar.Magt ımgulı, huşyar oldum, oyandım,Oyand ım, örtendim, tutaşdım yandım,Magn ı hazarında hayyata döndüm,Ş irin gazal donun biçdim, yaranlar.BA ŞI GEREKDİRS ıpah bolup, ata çıkan, her erdenAkl ı kenden kesen başı gerekdir.Bir musulman gaçsa iki kepirden, Kellesine sansar da şı gerekdir.Mert oldur ki, bolsa kefili rehimli, Gövresi gin gerek, özi pehimli, Gin yerde garga dey bolsun vehimli, Yerinde hüneri, i şi gerekdir.UÇTUM YÂRENLER Bir cuma gecesi gördüm dü şümde,Kanat vurup göklere uçtum, yârenler, Kanat ç ırpıp seyrân ettim dünyayı,Bir şen, mâmur yere düştüm, yârenler.Kehke şana çıkmış türlü zenginlikler,Bin türlü meyveler, güzel a ğaçlar,Narinci, turuncu, limon, elmalar, Bir şen, mâmur bağa düştüm, yârenler.Aç ılmıştır orda rengârenk güller,Kavga ve efgânda, şeyda bülbüller,Mermerden havuzlu, kevser dek sular, Hayran olup (buna) şaştım, yârenler.O kara ba ğlıkta gördüm bir çemen,Acayip meclisin gördüm encümen, İ çre girip gördüm oturmuş kırklar,Selâm verip elin s ıktım, yârenler.Bir a ğızdan hepsi "Buyur!" dediler,İş aret eyleyip "gel geç!" dediler,Çevrelenip cama şarap koydular,Bana gelince, elim açt ım, yârenler.Bilmedim çok mu ya bana az verdi, Ba şka âlem, başka bir âvâz verdi,A şk aldı gönlümü, dile söz verdi,Ayaktan aya ğa düştüm, yârenler.Mahtumkulu, bilge oldum, uyand ım,Uyand ım, piştim, tutuştum, yandım,Mânâ pazar ında hayata döndüm,Ş irin gazel donun biçtim, yârenler.BA ŞI GEREKİRSipâh olup, ata ç ıkan, her yerden,Akl ı fazladan kesen başı gerekir,Bir müslüman kaçsa iki kâfirden, Kellesine sansar ta şı gerekir.Mert odur ki, olsa gönlü rahimli, Gövde iri gerek, özü fehimli, Düzlükte karga dek olsun vehimli, Yerinde hüneri, i şi gerekir.Magt ımgulı, niçik geçse ruzugâr,Haka şükr et, barma, namarda, zinhar,Yok dövletden ye ğdir, bolsa bir hüner,Müfi hünerden zerre dövlet yag şıdır!YELD İM TUTDünye görmey, tutgun galsa 4 bir künçde, Bada pay dek yer yüzüne yeldim tut! Ç ınma-Çında, Rumda, Hindde, HabeşdeBolan-bolmu ş hünerleri bildim tut!Aç hem bolsan, barma ile dile ğe, Diy:"Kö şkde men, başım barmış peleğe",Çölde galsan hiç tapmayan köle ğe,Erem ba ğı içre saya boldum(l) tut!A ş görende, özün atma tullanıp,Gerçe aç hem bolsan, halka bellenip, Zer döküben, ç ın gullarnı goldanıp,Tiz hem ölsen, Nuh ya şına geldim tut!Meteçligin hakdan özge bilmese, Ol ruzugâr besdir, açdan ölmese, Hindi kimin e ğin-örtin bolmasa,Pat ışalık puşeş çiğne saldım tut!Suva, yele hökmi geçen Süleyman, Bak, olardan ne gam gald ı, ne nişan,Te şne galip, caym bolsa çölüstan,Derya içre men İsgender boldum tut!Yolda ş bolsan dile düşmez mur bile,Fer ş tapmayın, bile yatsan mar bile,Yigrim alt ı keret, yüz mün er bile,Karun hazmasm gola ald ım tut!Magt ımgulı, çekseft cepa, cebir, bil-Hudaga ho ş geler, şükür-sabır bil,G ılça cana gizil teni gabır bil, Giziltilin sözler eken, öldüm tut! DUZ HEM BOLMASA Togsan dürli ta ğam bolsa gaşında,Ne lezzet içinde duz hem bolmasa- Ne biler sen ne i ş bardır başında,Mü şgül işdir başda göz hem bolmasa.Ayak bar yörme ğe, el bar almağa,Kan ı bende, sağlık şükrün kılmağa,Gulak bard ır eşitgenin bilmeğe,Kim düzeder tilde söz hem bolmasa. Mahtumkulu, nas ıl geçerse zaman,Hakk`a şükret, varına, nâmerde, aman,Yok devletten ye ğdir, olsa bir hüner,Bin hünerden zerre devlet iyidir. KO ŞTUM TUTDünyay ı görmeden, garip kalsan bir köşede.Aceleyle yeryüzüne ko ştum tut!Çin, Maçin`de, Rum`da, Hint`te, Habe ş`te,Olan olmu ş hünerleri bildim tut.Aç da olsan, varma ele dile ğe, De:"Kö şkteyim, başım varmış feleğe ",Çölde kalsan hiç bulmadan bir gölge, İ rem bağı içre gölge buldum1 tut!A ş görünce atlama muhtaç olup,Gerçi aç da olsan, halka bellenip, Alt ın döküp, gerçek kulları kollayıp,Tez de ölsen, Nuh ya şma geldim tut!Muhtaçl ığın Hak`tan başka(sı) bilmese,O zaman besdir, açl ıktan ölmese,Hindi gibi omuz örtün olmasa, Padi şahlık kaftanın çiğne saldım tut!Suya, yele hükmü geçen Süleyman, Bak, onlardan ne nâm kald ı, ne nişan,Susuz kal ıp, yerin olsa çölistân,Derya içre ben İskender oldum tut!Yolda ş olsan dile düşmez karıncayla,Yer bulmay ıp, beraber yatsan yılanla,Yirmi alt ı kere yüz bin er ile, Harunhazinesin ele ald ım tut!Mahtumkulu, çeksen cefâ, zorluk, bil, Hüdâya ho ş gelir, şükür sabır bil,K ıl kadar cana kızıl teni kabir bil,K ızıl dilin söyler iken, öldüm tut!TUZ DA OLMASA Doksan türlü yemek olsa önünde, Ne lezzet içinde tuz da olmasa ? Ne bilirsin ne i ş vardır başında,Mü şkül iştir başta göz de olmasa.Ayak var yürüme ğe, el var atmağa,Hani bende, sa ğlık şükrün kılmağa,Kulak vard ır işittiğini bilmeğe,Kim düzeltir dilde söz de olmasa. 1 Buradaki" olmak" kelimesi" bulmak" manâsu ıdadur.Yok yerden can berip, yetirdi nam, Könül bostan ında biter imanı,Ad ın bende bolsa, eyeni tanı,Gelip, sana yüzbe-yüz hem bolmasa. K ısmatın hak bilen rızkın azlamaz,Söz bilenler bilen sözün gizlemez, Könül co şa gelmez, til hem sözlemez.Her yürekde ışkdan köz hem bolmasa.Y ıldan yıla pisat artar eyyama,Hakin özi getirmese encama, Dünye sözi me ıîzer duzsuz tağama,Söz içinde gelin-g ız hem bolmasa.Yum gözünni, g ısıp gezgin dişinni,Yaza yetsen, unutma ğın gişınnı,Tövckgel et, tanra tab şır işinni,Sab ır bilen biter tiz hem bolmasa!Magt ımguh, hıyal düşüp özüme,Köp toma şa geler, geçer gözüme,E şidenler, ayp eylemen sözüme,İ ller kimin sözüm uz hem bolmasa!Yok yere can verip, yetirdi nâm, Gönül bostan ında biter imânı,Ad ın köle ise, sahibin tanı,Gelip sana yüz yüze de olmasa. K ısmetin hak bilen rızkın az demez,Söz bilenler bildik sözün gizlemez, Gönül co şa gelmez, dil de söylemez,Her yürekte a şktan köz de olmasa.Y ıldan yıla fesat katar eyyama,Hakk ın özü getirmese encama,Dünyâ sözü benzer tuzsuz taama, Söz içinde gelin, k ız da olmasa.Yum gözünü, s ıkıp gez sen dişini,Yaza yetsen, unutma sen k ışını,Tevekkül et, Tanr ıya ısmarla işini,Sab ır ile biter, tez de olmasa.Mahtumkulu, hayâli dü şüp özüme,Çok temâ şâ gelir geçer gözüme,İş itenler, ayıp demeyin sözüme,Eller gibi sözüm güzel de olmasa. PA Ş EDER SENİİ çki sırın aytma zer bir namarda,S ırın ile yayıp, paş eder seni!O ğrı-kezzap bilen obadaş bolma,Mal ından ayırıp, aç eder seni!Sam-sam adam bilen oturma, turma, Zinhar, namart bilen sen sohbet gurma, Gad ırdan dostundan yüzün övürme,Barsan, depesine taç eder seni! Bir goç yi ğit nezenine yar bolsa,Cemalim bir görme ğe zar bolsa,Aral ıkda bir şum rakip bar bolsa,Yag şı dostun bilen öç eder seni!Sopular yan ılıp aytmaz senanı,Seher tursan, geçgey barca güneni, Aytmaver g ıbat söz, etme zinanı,Dovzah ın oduna duş eder seni!Magt ımguh, ile yaydın nesihat,Zinhar, yaman bilen bolmag ın ülpet,Huda berse sagadath bir perzeht, Garr ıgan çağında yaş eder seni!FA Ş EDER SENİİ çteki sırrın deme her bir nâmerde,S ırrın ele yayıp fâş eder seni,H ırsız, yalancıyla obadaş olma,Mal ından ayırıp aç eder seni.Geveze insanla oturma, kalkma, Sak ın nâmert ile sen sohbet kurma,Kadirden, dostundan yüzün çevirme, Varsan, tepesine taç eder seni. Bir kaç yi ğit nazenine yâr olsa,Cemâlini bir görme ğe zâr olsa,Bazen de u ğursuz rakip var olsa,İ yi dostun ile öç eder seni.Sofular yan ılıp söylemez senayı,Sabah kalksan geçer bütün günâh ı,Söyleme g ıybet söz, etme zinayı,Cehennem ate şine düşürür seni.Mahtumkulu, ele yayd ın nasihat,Sak ın kötü ile etme hâ ülfet,Hüdâ verse saâdetli bir evlât, Ya şlılık çağında genç eder seni.GÖZE MIHMANDIR Gara da şdan gara gılı saylan göz,Çönneler görecifi, göze m ıhmandır,Gelen a ş diyip gelmez, turşu tmagü yüz,Nana meteç deldir, söze m ıhmandır.A ğırdır hennamlar, uzakdır yollar,Sora şsa yiğitler, sözleşse tiller,Baharda aç ılan refibe-ren güller,Bir pas ıl açılar - yaza mıhmandır.Ne az ım hünerler, ne sırlı işler, Nehoval ı bağlar, belent ağaçlar, Altmışelvan, yetmi ş dürli iymişler, Ağaçdanayr ılar, güyze mıhmandır.Yi ğidin bolmasa yarağı, atı, Şonıbelli bilin, yokdur gayrat ı,Gocald ıkça, gider sünnün kuvvatı,Yi ğitliğin zorı dıza mıhmandır.Bu dünyede yüzüne gülüm-gülümdir, Pi şesi cepadır, cebr-u zulumdır,Herniçe ya şasafi, ahır ölümdir,Eziz canlar tende bize m ıhmandır.Haki yada salsan, hakdan gork ıfia,Ş eytan ara düşer, goymaz erkineGuba cuvan, guvanmag ıl görküne,Gocalar sen, görkün yüze m ıhmandır.Magt ımguh, övüt bardır sözümde,Ölüm yad ımdadır, gorkı gözümde,Her nice ya şasan yerin yüzünde,Adam o ğlı beş gün duza mıhmandır.GÖZE M İSAFİRDİRKara ta ştan kara kılı seçen göz,Feri giden gözbebek, göze misafirdir. Gelen a ş deyip gelmez, ekşitme yüz,Ekme ğe muhtaç değil, söze misafirdir.A ğırdır menziller, uzaktır yollar,Soru şsa yiğitler,söyleşse diller,Baharda aç ılan rengârenk güller,Bir fas ıl açılır yaza misafirdir.Ne az"m hünerler, ne s ırlı işler,Ne haval ı bağlar, bülent ağaçlar,Altm ış çeşit,yetmiş türlü yemişler,A ğaçtan ayrılır, güze misafirdir.Yi ğidin olmasa silahı, atı,Ş unu iyi bilin yoktur gayreti,Kocald ıkça, gider vücut kuvveti,Yi ğitliğin gücü, dize misafirdir.Bu dünyâ yüzüne gülüm gülümdü Hüneri cefâd ır, cevr ü zulümdür,Ne kadar ya şasan sonu ölümdür,Aziz canlar tende, bize misafirdir. Hakk ı yâda salsan, Hak`tan korkuna,Ş eytan işe girer, koymaz erkine,Delikanl ı güvenme sen görküne,Ya şlanırsın, görkün yüze misafirdir.Mahtumkulu, ö ğüt vardır sözümde,1Ölüm yad ımdadır, korku gözümde,Ne kadar ya şasan yerin yüzünde,Ademo ğlu beş gün tuza misafirdir.AR B İLEDima ğı demirden talançı dünye, İşinyokdur nam ıs bile, ar bile. Cevricepasıköp, yalanc ı dünye, Goymazsen gezme ğe yarı-yar bile.Muhabbet övcünden yar bir gel diyse, Matlabmn ı ıstap, menden al diyse, Birgün durdun, bir gice hem gal diyse, Gadam goysam ayak yerne ser bile. Ösdükçe öve eder dünyenin yeli, Kast etse, gurudar deryay ı-Nili,Bir günde esredip mest eder dili, Bir günde nist eyler pe şe per bile.AR İLET ırnağı demirden talancı dünyâ,İş in yoktur, namus ile, ar ile,Cevr ü cefâs ı çok, yalancı dünyâ,Koymazs ın gezmeğe yâri yâr ile.Muhabbet da ğından yâr bir gel dese,Murad ın isteyip, benden al dese,Bir gün durdun, bir gece de kal dese, Kadem koysam ayak yerine ba ş ile.Estikçe hep eser dünyân ın yeli,Kast etse, kurutur derya - yi Nü`i, Bir günde sarho ş edip, mest eder fili,Bir günde yok eder,sinek kanat ile. 1 "Mahtumkulu söyler, iller, özüm de." Şekil de vardır.Zeminin üstüne da ğlar çöker sen,Tomo şager bolup, kese çıkar sen,Her nerseni bir vech ile y ıkar sen,Cülgeni sil sile, da ğı gar bile.Telmur ıp, dat etsen, gulak tutmaz sen,Y ığlap, yaş dökene rehim etmez sen,Can mata ğın alsan, gaydıp satmaz sen,Yene dönüp almak bolmaz zer bile. Leyli üçin ne cebr etdiiî Mecnuna, Zalim, ınsap eyle bu nehak huna,Günde k ırk at bezep berdiıî Karuna,Isa m ıdar berdin yeke har bile.Magt ımguh aydar, işin talandır,Bu nobat çohlardan geçip gelendir, Igt ıbarın yokdur, sözün yalandır, Dostgoymad ın, yegsan etdin yer bile.Zeminin üstünde da ğlar yaparsın,Seyirci olup, kesip ç ıkarsın,Her şeyi de bir sebeple yıkarsın,Dereyi sel ile, da ğı kar ile.Korkarak imdat desen, kulak a şmazsın,A ğlayıp yaş dökene merhamet etmezsin,Can mal ını alsan, dönüp satmazsın,Yine dönüp almak olmaz altm ile. Leylâ için ne cebr ettin Mecnûn`a, Zâlim insaf eyle bu haks ız kana,Günde k ırk at bezeyip verdin Karun`a,İ sa`ya sabır verdin bir tek hâr1 ile,Mahtumkulu söyler, i şin talandır,Bu nöbet çoklardan geçip gelendir, İ tibarın yoktur, sözün yalandır, Dostkoymad ın, yeksan ettin yer ile.YAT YAG ŞIHo ş gününde hoştaplaşıp gezmeğe,Bar ışmağa, gelişmeğe yat yagşı.Gaml ı günün, galmagalın üstündeGarda ş yagşı, doğan yagşı, zat yagşı.Halal i şle, ahıretde vehmin bar,Pak ın mcıtma, könül rehmin bar,A şık aydar, azda-köpde pehmin bar,Ak ıl bolsan, söze gulak tut yagşı.Yürek dayanc ıdır oğul züryatı,Ş irin mahbup erer sünnün kuvvatı,Yi ğidin dünyede üçdür mıradı;Mahbur yag şı, yarag yagşı, at yagşı.Mollalar ah ıret sözün söylerler,Münkür olma, gerçek i şdir, eylerler,Kim biler ki, ah ıretde neylerler,İ yip, içip, münüp, guçup öt yagşı.Tanr ı gin eylese bende könlüni,R ızk ağzına girer tutsan elini,Dövlet güzer etse, tapar yolun ı,-Geler bolsa, gider bolsa, yat yag şı.Nep almayan ki şi sözden, övütden,Enayl ığı bolmaz gun sövütden,Den-du ş bilmez, manı anmaz yiğitden,A ğılında ıssı beren it yagşı.YAD YAH ŞİHo ş gününde mülâyimleşip gezmeğe,Yar ışmağa, gelişmeğe yad yahşi.Gaml ı günün, kavgaların üstünde,Karda ş yahşi, kardeş yahşi, zad yahşi.Helâl i şle, âhiretten vehmin var,Fakiri incitme, gönül rahmin var,  şık söyler, azda çokta fehmin var,Âkil isen, söze kulak ver yah şi.Yürek dayanc ıdır oğul zürriyeti,Ş irin sevgilidir beden kuvveti,Yi ğidin dünyâda üçtür muradı,Bir yâr yah şi, silah yahşi, at yahşi.Mollalar âhiret sözün söylerler, İ nkâr etme, gerçek iştir, eylerler,Kim bilir ki, âhirette n`eylerler,; Yiyip, içip, binip, sar ıp geç yahşi.Tanr ı bol eylese kulun gönlünü,R ızk ağzına girer tutsan elini,Devlet olur dese, bulur yolunu, Gelir ise, gider ise, yad yah şi.Ders almayan ki şi sözden, öğütten,Bir fark ı da olmaz kuru söğütten,E ş dost bilmez, mânâ anlamaz yiğitten,A ğılında faydalı bir it yahşi.1 Hâr: diken (burada i ğne mânâsında.)Magt ımgulı, dostdan sırın gizleme,Bivepad ır nâmehremi gözleme,Ümsüm otur, halk içinde sözleme, Sözler bolsan, söz asl ına yet yagşı!Mahtumkulu,dosttan s ırrın gizleme,Vefas ızdır, nâ - mahremi bekleme,Sessiz otur, halk içinde söyleme, Söyler isen, söz asl ına yel yahşi.CEM BOLUP Çal ındıkça, çahan çırçığı artar,Kaçan könül karar tapar cem bolup?! Ah ıret işin gör, mundan baş gutar,Dünyeni kim tutd ı? - Öter gum bolup.D ırnak bilen dağlar delen Benican,Suva, yele hökmi geçen Süleyman, Kan ı ol İsgender, Rüstem pelivan,Sen dünyeni tutacak sen kim bolup? Bu nurbats ız dövranından - dat günün,E ğlenci yok, bökdenci yok - bat günün,O ğlanlıkda, yiğitlikde - şat günün,Garr ılıkda gaydıp basar gam bolup.Ma ğlum işdir - gaydacakdır gelenler,Bar ır yerin işin gördi bilenler,Gayg ısız gezenler, gapıl bolanlar, Va-hasrat-a bo ş gitdiler kem bolup.Tapabilsen hakikatin merdini, Çc şmine totuya kılgıl gerdini,Gulzum dey günehin terin-derdini, Ç ın toba gurudar ana em bolup.Ovval özün ıhlasınnı düzlegin,Her kö şeden niyaz okun gözleğin,Bildiginçe, m ıdam yagşı sözlegin,Yag şı söz tapmasan otur sem bolup!Magt ımgulı, alla adm zikr eyle,Yamana sabr eyle, yag şa şükr eyle,Görüstan ı gör-de, otur, pikr eyle,Men-men diyen erler yat ır gum bolup!CO Ş GELSEDünyede nice i ş bardır, yamandır,Biri oldur, yersiz gahr ı coş gelse,A şığa her güni ahırzamandır,Yardan ırak düşüp, ara daş gelse.Dostun ı eğleme, nepden galmasın,Dü şmanın saklama, sırın bilmesin,Açda alg ın beğe bergin bolmasın,İş müşgildir, anlamaza duş gelse.CEM OLUP Çal ındıkça cihanın derdi artar.Ne zaman gönül karar bulur cem olup. Âhiret i şin gör, bundan baş kurtar,Dünyây ı kim tuttu ? Geçer kum olup.T ırnak ile dağlar delen Benican1,Suya, yele hükmü geçen Süleyman, Hani o İskender, Rüstem pehlivan,Sen dünyây ı tutacaksın kim olup ?Merhametsiz devrân ından tat günün,E ğlencesi, maniası yok, harca günün,O ğlanlıkta, yiğitlikte şâd günün,Ya şlılıkta dönüp çöker gam olup.Malûm i ştir, dönecektir gelenler,Gidecek yerin i şin gördü bilenler,Kayg ısız gezenler, gafil olanlar,Vâh, eyvah ki,bo ş gittiler kem olup.Bulabilsen hakikatin merdini, Çe şmine tutiyâ kıl sen gerdini,K ızıldcniz gibi günahın derin derdini,Hakik" tövbe kurutur, ona ilaç olup. Evvel özün itilâs ını düzle sen,Her kö şeden niyaz okun gezle2 sen,Bildi ğince dâim iyi söyle sen,İ yi söz bulmazsan, otur dilsiz olup.Mahtumkulu, Allah ad ın zikreyle,Yamana sabreyle, yah şa şükreyle,Mezarl ığı gör de otur, fikreyle,Ben ben diyen erler yatm ış kum olup.CÛ Ş GELMEK3Dünyâda nice i ş vardır yamandır,Biri şudur, yersiz kahrı cûş gelse. şığa her günü âhir zamandır,Yârdan ırak düşüp araya taş gelse.Dostunu eyleme, kârdan kalmas ın,Dü şmanın saklama, sırrın bilmesin,Açta alg ın, beyde vergin olmasın,İş müşküldür, anlamaza rast gelse.1. Benican :cinin o ğlu, cinin akrabası. 2. gezle - : nişan al - 3. cûş gel - : coş - 4. baş git - : devletin başı ol -Zemin seni heli-heli yutarm ı,Ak ıl munda beyle bigam yatarmı,Hiç bir masgaral ık mundan ötermi,Giden gun gitse, gelen bo ş gelse.On gat öyüîi bolsa demir galadan, Acal tapar emir bolsa alladan, Hakikat er yüz döndermez beladan, Hak r ızası bilen başa daş gelse.A şık men diyp, lap urarlar yalandan,Bellisini aydar sorsan bilenden, İ l gözünçe yüz yıl tağat kılandan,Yag şıdır bir seher gözden yaş gelse.Baylar ba ğlap sahavatifi gapısın,Köpelder tamug ın möyün-apısın,Görün bu eyyam ın pirin, sopusın,Dannamay ın, tıkar otır aş gelse.Magt ımgulı, söyle aklın yetinçe,Ah ıretifî gazan bikâr yatınca,Tamugdad ır tâ dünyeden ötinçe,Yaman hatifi yag şı ere duş gelse.Zemin seni zaman zaman yutar m ı,Ak ıl burda böyle gamsız yatar mı,Hiçbir maskaral ık bundan geçer mi,Giden kuru gitse, gelen bo ş gelse.On kat evin olsa demir kaleden, Ecel bulur emir olsa Allah`tan, Hakik" er, yüz çevirmez belâdan, Hak r ızâsı ile başa taş gelse. şığım deyip laf atarlar yalandan,Bellisini söyler sorsan bilenden, El gözünce yüz y ıl tâat kılandan,Yah şidir bir seher gözden yaş gelse.Zenginler ba ğlayıp sehâvetin kapısın,Ço ğaltır cehennemin böceğin, yılanın,Görün bu eyyam ın p"rin, sofusun,Bakmadan t ıkınır durur aş gelse.Mahtumkulu, söyle akl ın yetince,Âhiretin kazan, kârs ız yatınca,Cehennemliktir, dünyâdan göçünce, Kötü han ım, iyi ere rast gelse.D İŞ GİTMEKTa ğam lezzetin bilmez,Dahan ından diş gitmek.An ırsızı azdırarGötin dövlet - ba ş gitmek.Ş eytan yolun bek eyler,Gara yüzün ak eyler, Yüz mün güne yok eyler, Seher gözden ya ş gitmek.Peltesiz ya ğ çırağa, Işıkçalmaz g ırağa, İlin salaraya ğa, Ayak galip, başgitmek. Nice pise zar bolup, Yatsa ıî yeg bimar bolup,Ho şdur yagşa yar bolup,Bir yamandan da ş gitmek.Ula şmağa nlar gama,Ş ükr etmezler bu deme,Ab ıraydır adama,Yag şı gelip, hoş gitmek.D İŞ GİTMEKYemek lezzetin bilmez, A ğızından diş gitmek.Soysuzu da azd ırır,Ters devlete ba ş gitmek1Ş eytan yolun berk eyler,Kara yüzün ak eyler, Yüz bin günah yok eyler, Seher gözden ya ş gitmek.Fitilsiz ya ğ çerağa,I şık salmaz kenara,İ lin salar ayağa,Ayak kal ıp, baş gitmekNice kötüye zâr olup, Yatsan ye ğ bîmâr2 olupHo ştur iyi yâr olup,Bir kötüden d ış gitmek.Ula şmayanlar gama,Ş ükretmezler bu deme,İ tibârdır adama,İ yi gelip hoş gitmek.1. ba ş git -: devletin başı ol - 2. Bîmâr : hasta.Yaman dil-yol yitirer, Yag şı-rahmet getirer,Ere sang ı artdırar, Kırkdana şıp, yaş gitmek.P ıragı, dünye düyşdir,Düy ş görsen, düybi hiçdir,Cananda yaman i şdir,Gur ı gelip, boş gitmek.Kötü dil yol yitirir, İ yi rahmet getirir,Erde fikir artt ırır,K ırktan aşıp yaş gitmek.Firâkî, dünyâ dü ştür,Dü ş görsen, dibi hiçtir,Cihanda yaman i ştir,Kuru gelip bo ş gitmek.H İCRAN KAYSI, BİLMEDİMPelek mana gam badas ın bereli,Visal kays ı, hicran kaysı, bilmedim.Hak i şine ten bermişem, göreli,Arzuv kays ı, arman kaysı, bilmedim.Bende bolsan, gözle hakin r ızasın,Cebir eylese, çekevergil cezas ın,Acal atar bir gün tiri-kazas ın,Kiri ş kaysı, keman kaysı, bilmedim,Bir suratam, bakman, bu gün özüme, Arif bolsan, gulak goygul sözüme, Dünye düybi yok görüner gözüme, Dövür kays ı, dövran kaysı, bilmedim.Az ömrümi köp sövdaya sat ıp men,Özüm bilmey, ol deryaya at ıp men,Ne ummand ır, ne talabdır, batıp men,Zemin kays ı, zaman kaysı, bilmedim.Her kim girse ol talaba, ummana, Ba şın alıp çıka bilmez bir yana,Gadam goydum ol sehraya-meydana, Can kays ıdır, cahan kaysı, bilmedim.Men dünyeni asmandak ı ren bildim,Iss ı-ıssı asılışdım, sofi bildim,İ mdi anın barın-yoğun defi bildim,Sud kays ıdır, ziyan kaysı, bilmedim.Magt ımgulı, yolun öni, ardı bar,Çeker yükün, her ki şinin merdi bar,Yüre ğimde pınhan ışkın derdi bar,Dert kays ıdır, derman kaysı, bilmedim.H İCRAN HANGİSİ, BİLMEDİMFelek bana gam badesin vereli, Visal hangi, hicran hangisi bilmedim. Hak i şine inanmışım, göreli,Arzu hangi, murat hangisi bilmedim. Bende isen, bekle Hakk` ın rızâsın,Cebreylese, çekiver sen cezas ın,Ecel atar bir gün tîr-i kazas ın,Kiri ş hangi, keman hangisi bilmedim.Bir suretim, bakman, bu gün özüme, Arif isen, kulak ver sen sözüme, Dünyâ dibi yok görünür gözüme, Devir hangisi, devrân hangisi bilmedim. Az ömrümü çok sevdaya satm ışım,Özüm bilmeden o deryaya atm ışım,Ne ummand ır, ne taleptir, batmışım,Zemin hangisi, zaman hangisi bilmedim. Her kim girse o iste ğe, ummana,Ba şın alıp çıkamaz o bir yana,Kadem koydum o sahraya, meydana, Can hangisi, cihan hangisi bilmedim. Ben dünyây ı âsmândaki renk bildim,S ıkı sıkı yapıştım ben, son bildimŞ imdi onun varın yoğun denk bildim,Fayda hangisi, ziyan hangisi bilmedim. Mahtumkulu, yolun önü, ard ı var,Çeker yükün, her ki şinin merdi var,Yüre ğimde gizli aşkın derdi var,Dert hangisi, derman hangisi bilmedim. ALDI G İTDIBu dünyc baz ıgârdir,Bazasm çald ı gitdi.Gümrah edip niceni, Yolda ş diyp aldı gitdi.Ak ıl, pikr et her haçan,Yüz gonan bar, yüz göçen, Tagt ı asmandan uçan,Süleyman öldi gitdi. Ya, mürrevvetli şahım,Um ıdım, kıblagâhim,Munça y ığnap ibrahim,Nemeni ald ı gitdi.Ci ğerin dağlay-dağlay,Zünnar ın bağlay-bağlay,Niceler a ğlay-ağlay,Niceler güldi gitdi. Niceler güle dönmü ş,Gül yan ıp, küle dönmüş,Niceler gile dönmü ş,Niceler sold ı gitdi.Galar sen görde ba ğlı,Belli bir yurda ba ğlı,Bihuda, adam o ğlı,Y ığnanın galdı gitdi.Akmakl ık bilen özüm,Bilmedim sözlen sözüm, Magt ımgulı diyp, gözüm,Gan ya şa doldı gitdi.ÇALDI G İTTİBu dünyâ bir sahnedir, Oyunun çald ı gitti,Yol şaşırtıp niceye,Yolda ş deyip aldı gitti.Ak ıl, fikr et her zaman,Yüz konan var, yüz göçen, Taht- ı asmandan uçan,Süleyman öldü gitti. Yâ, mürüvvetli şahım,Umudum, k ıblegâhım.Bunca a ğla(yı)p İbrahim,Neyini ald ı gitti.Ci ğerin dağlaya dağlaya,Ku şağın bağlaya bağlaya,Niceler a ğlaya ağlaya,Niceler de güldü gitti. Niceler güle dönmü ş,Gül yan ıp küle dönmüş,Niceler kine dönmü ş,Niceler soldu gitti. Kal ırsın mezarda bağlı,Belli bir yurda ba ğlı,Beyhude, âdem o ğlu,Y ığdığın kaldı gitti.Ahmakl ık ile özüm,Bilmedim söyledik sözün, Mahtumkulu der, gözüm, Kan ya şa doldu gitti. |
| Paylaş |
|
Proje Yerlinet tarafından çözümlenmiştir. |
|
© 2008 TurkMeclisi.org Her hakkı saklıdır. İçerik izin alınmadan kullanılamaz. Siteyi kullanan herkes "Kullanıcı Sözleşmesini" kabul etmiş sayılır.
Kullanıcı Sözleşmesi. |